هیسترکتومی (hysterectomy) یا عمل برداشتن رحم جراحی است که در آن رحم فرد از بدن خارج می‌شود. بعد از جراحی هیسترکتومی فرد رحمی ندارد پس پریود عادت ماهیانه متوقف شده و فرد نمی‌تواند باردار شود. دلایل انجام این جراحی شامل خونریزی غیرعادی، بیرون زدگی رحم، فیبروم رحمی و سرطان‌های مرتبط با رحم است. دوره نقاهت این جراحی بین 4 تا 6 هفته به طول می‌انجامد.
این روش جراحی بیشتر مناسب زنانی است که وارد دوره یائسگی شده و بین 40 تا 50 سال سن دارند.
جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی)
هیسترکتومی شامل برداشتن رحم و در برخی مواقع دهانه رحم است. در برخی مواقع پزشک متخصص مجبور است تخمدان و لوله فالوپ را همراه با رحم جدا کند. رحم دقیقا بخشی است که جنین در آن رشد و تکامل می‌یابد. دیواره رحم در دوره عادت ماهیانه ریزش کرده و خونریزی رخ می‌دهد. پس با عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) فرد خونریزی ماهیانه ندارد و نتیجتا نمی‌تواند بچه‌دار شود.
علاوه بر این خارج کردن عضوی از بدن، فیزیولوژی فرد را متوجه تغییرات زیادی می‌کند و بیمار باید نکات خاصی را رعایت کند. جراحی برداشتن رحم انواع متفاوتی دارد که در ادامه به تمام این موارد اشاره خواهیم کرد.
انواع هیسترکتومی
طبق نظر متخصص نوع جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) مشخص می‌شود. نوع آن به شرایط بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای، سن و بسیاری از فاکتورهای دیگر بستگی دارد. نوع بیماری تعیین می‌کند آیا نیازی به برداشت لوله فالوپ و تخمدان‌ها هست یا خیر.
- هیسترکتومی توتال: در این روش رحم و دهانه رحم خارج شده اما تخمدان‌ها باقی می‌مانند.
- هیسترکتومی سوپراسرویکال: در این روش بخش فوقانی رحم جدا شده و ورودی رحم دست‌نخورده باقی می‌ماند.
- هیسترکتومی توتال با سالپنگو اوفورکتومی: در این روش طبق هیسترکتومی توتال رحم جدا می‌شود، با روش سالپنگو (salpingectomy) دهانه رحم و لوله‌های فالوپ برداشته می‌شوند و با روش اوفورکتومی (oophorectomy) تخمدان‌ها هم خارج می‌شوند. اگر فرد در سنین پایین‌تر است و علائم یائسگی را تجربه نکرده است، با انجام این عمل دیگر پریود نمی‌شود.
- هیسترکتومی تهاجمی با سالپنگو اوفورکتومی: رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و بخش بالایی واژن و بافت اطراف آن و همچینن غدد لنفاوی برداشته می‌شوند. این روش هیسترکتومی در صورت ابتلای فرد به سرطان انجام می‌شود.
علت عمل برداشتن رحم
- خونریزی شدید یا غیرطبیعی رحم که با روش‌های دیگر درمان نمی‌شود.
- درد شدید در دوران قاعدگی که با دیگر روش‌ها قابل درمان نیست.
- تومورهای غیرسرطانی یا فیبروم رحم (میوما)
- درد شدید لگنی که به علت رحم است اما با دیگر روش‌ها درمان نمی‌شود.
- بیرون زدگی رحم که به دلیل ضعف عضلانی وارد کانال واژن شده و منجر به بی‌اختیاری ادرار و مشکل در حرکات روده می‌شود.
- سرطان رحم، سرطان دهانه رحم و یا ناهنجاری‌هایی که منجر به سرطان می‌شود.
- مشکلات مرتبط با دیواره رحم مثل پولیپ رحمی، آدنومیوز و هیپرپلازی
- پولیپ رحمی (Uterine polyp) پولیپ‌های رحمی توده‌های خوش خیمی هستند که در دیواره یا دهانه رحم رشد می‌کنند.
- آدنومیوز (adenomyosis) وضعیتی است که در آن آدنومتر یا پوشش داخلی رحم شکسته شده و موجب درد در هنگام مقاربت و پریودی می‌شود.
- هیپرپلازی رحمی (Hyperplasia) به معنی ضخیم شدن دیواره رحم در اثر ترشح بیش از حد استروژن و عدم تعادل آن با پروژسترون رخ می‌دهد.
دقت داشته باشید که پزشک متخصص قبل از انجام عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) دیگر گزینه‌های ممکن را بررسی می‌کند. این عمل جز گزینه‌های آخر برای درمان بیماری‌های فرد به‌حساب می‌آید.
روش جراحی برداشتن رحم
جراحان می‌توانند هیسترکتومی را به روش‌های مختلفی انجام دهند. برخی از این روش‌ها عبارتند از: روش واژنی، شکمی، لاپاروسکوپی و جراحی به کمک ربات‌ها.
- هیسترکتومی شکمی: در روند جراحی هیسرکتومی شکمی، پزشک جراح با باز کردن ناحیه‌ای از شکم، رحم را خارج می‌کند. در روش توتال، علاوه بر رحم، دهانه رحم هم خارج می‌شود. در روش سابتوتال و سوپراسرویکال پزشک متخصص ورودی رحم را جدا نمی‌کند.
- هیسترکتومی واژنی: در هیتسرکتومی واژنی رحم و دهانه رحم از بدن فرد خارج می‌شوند. برای این کار برشی در قسمت بالایی واژن ایجاد می‌شود. پزشک پس از انجام جراحی ناحیه را بخیه زده و جراحی به اتمام می‌رسد. این فرآیند حدودا یک ساعت به طول می‌انجامد. این روش کم تهاجمی ترین روش انجام هیسترکتومی است.
- هیسترکتومی لاپاروسکوپی: در این روش ابتدا با بیهوشی کامل برای عمل آماده می‌شود. سپس یک لوله نازک و بلند وارد شکم شده و رحم و بافت‌های اطراف توسط یک مانیتور مشاهده می‌شوند. پس از ایجاد برش در شکم یا بخش بالایی واژن دستگاه‌هایی وارد این ناحیه می‌شوند. در نهایت طبق نوع هیسترکتومی انتخابی رحم، تخمدان‌ها یا ورودی رحم جدا می‌شوند.
- هیسترکتومی به کمک ربات‌ها: روش رباتیک مدرن‌ترین روش انجام هیسترکتومی به حساب می‌آید. در این روش جراح می‌تواند در حضور بیمار یا از راه دور به انجام جراحی بپردازد.
بیشتر بخوانید: نحوه عمل بستن لوله ها برای جلوگیری از بارداری
مزایای جراحی برداشتن رحم
عمل جراحی برداشتن رحم درصد رضایت بالایی را در بین بیماران دارد. پس از عمل برداشتن رحم فرد با مزایای زیر روبرو می‌شود:
- رهایی از دردهای لگنی شدید
- توقف خونریزی‌های شدید و نامنظم دوران پریودی
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان‌های مرتبط با رحم
- لذت بیشتر از زندگی و راحتی بیشتر
- نجات جان افراد درگیر با سرطان رحم
- رهایی از فیبروم یا انواع توده‌های خوش خیم و بدخیم رحمی
آمادگی برای انجام جراحی برداشتن رحم
اگر جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) را پیش‌رو دارید، سعی کنید در سلامت کامل و با تناسب اندام نسبی عمل را انجام دهید. سلامت بدنی دوره نقاهت بعد از عمل را کوتاه‌تر کرده و به دوره بهبودی تسریع می‌بخشد. قبل از انجام هیسترکتومی موارد زیر را رعایت کنید:
- ترک سیگار و دخانیات
- پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل
- ورزش منظم (در صورت چاقی یا اضافه وزن زیاد)
قبل از انجام جراحی برداشتن رحم، پزشک متخصص یک ارزیابی جامع انجام می‌دهد. این ارزیابی شامل آزمایش خون، بررسی سلامت عمومی بدن، بررسی پیشینه و سابقه انواع بیماری‌ها و وزن مناسب برای انجام جراحی است. علاوه بر این پزشک درباره نگرانی‌های شما و وضعیت پیش رو پس از جراحی صحبت می‌کند.
مراقبت های لازم بعد از هیسترکتومی
بعد از انجام هیسترکتومی شکمی، فرد بیمار برای بهبودی حدودا به 6 هفته زمان احتیاج دارد. بهبودی از روش لاپاروسکوپی و واژنی حدودا 2 تا 4 هفته زمان‌بر است.
دستورالعمل‌های لازم بعد از جراحی هیسترکتومی:
- خونریزی واژنی خیلی کم تا حدودا 6 ماه پس از جراحی طبیعی است. می‌توانید از پدهای بهداشتی داخل لباس زیر برای جذب خونریزی استفاده کنید.
- به مدت حداقل 6 هفته پس از جراحی از برداشتن وسایل سنگین خودداری کنید.
- به مدت شش هفته هیچ چیز داخل واژن خود قرار ندهید.
- به مدت شش هفته از برقراری رابطه جنسی و دخول پرهیز کنید.
- بخیه‌ها پس از شش هفته جذب می‌شوند پس نیازی به خارج کردن آنها ندارید.
- طبق راهنمایی پزشک دوش بگیرید و محل برش را با آب و مایع ضدعفونی کننده تمیز کنید.
- به مدت دو هفته پس از جراحی و در صورت استفاده نکردن از دارو‌هایی با عوارض خواب آلودگی می‌توانید رانندگی کنید. در روش هیسترکتومی شکمی و واژنی پس از چند روز می‌توانید جراحی کنید.
- به مدت چهار الی شش هفته پس از جراحی می‌توانید به انجام فعالیت‌های ورزشی بدنی برگردید. این مدت طبق ارزیابی فرد از وضعیت بدنی‌اش متغیر باشد.
- به مدت سه الی شش هفته پس از انجام حراجی فرد می‌تواند به محل کار برگردد. این مدت طبق سنگینی کار و وضعیت ارگونومی فرد هنگام کار متغیر است و طبق صلاحدید پزشک و بیمار تعیین می‌شود.
بیشتر بخوانید: خونریزی غیر طبیعی رحمی چیست؟
دوره نقاهت بعد از عمل هیسترکتومی
دوره بهبودی عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) در اغلب موارد بین 4 الی 6 هفته به طول می‌انجامد. مدت زمان بهبودی به نوع جراحی و روش انجام آن بستگی دارد. دوره نقاهت هیسترکتومی واژنی و لاپاروسکوپی نسبت به روش شکمی به زمان کمتری احتیاج دارد.
فرد باید به مرور فعالیت بدنی خود را افزایش داده و به واکنش‌های بدن خود توجه کند. در صورت مشاهده درد فعالیت را متوقف کند، چراکه در این صورت دوره بهبودی کامل نشده است. با مراجعه به پزشک جراح و بررسی وضعیت بدن داروها و نکات مراقبتی لازم توسط وی تجویز می‌شود.
نحوه خوابیدن بعد از عمل هیسترکتومی
معمولا به متقاضیان انجام هیسترکتومی پیشنهاد می‌شود که پس از عمل به پشت بخوابند. در این حالت بالاتنه باید بالاتر از بدن قرار بگیرد. بالش، کاناپه و شکم‌بندهای طبی هم در دوره نقاهت عمل برداشتن رحم به راحتی بیمار کمک می‌کنند.
شکم بند بعد از عمل هیسترکتومی
استفاده از شکم بند پس از برداشتن رحم موجب تسریع بهبودی می‌شود. علاوه بر این، سفت نگه‌داشتن عضلات، کاهش درد و تورم و راحتی بیشتر از دیگر مزایای استفاده از شکم بند پس از عمل هیسترکتومی است.
بعد از عمل هیسترکتومی چه بخوریم؟
بیماران باید پس از عمل هیسترکتومی از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنند. استفاده از پروتئین‌ها، میوه و سبزیجات و نوشیدن مایعات می‌تواند در روند بهبودی زخم‌ها کمک‌کننده باشد. بهتر است پس از جراحی درباره تغذیه سالم با پزشک متخصص خود صحبت کنید. مواد مغذی مورد نیاز افراد در دوره بهبودی با یکدیگر متفاوت است.
رابطه جنسی بعد از عمل هیسترکتومی
متخصصین توصیه می‌کنند پس از جراحی برداشتن رحم و تا زمان بهبودی کامل زخم‌ها و توقف ترشحات واژنی هیچ گونه رابطه جنسی انجام نشود. این دوره حدودا بین 4 تا 6 هفته به طول می‌انجامد. پس از احساس راحتی و بازگشت به حالت عادی رابطه جنسی منعی ندارد.
در این مدت فرد ممکن است خشکی واژن را تجربه کند؛ به‌خصوص اگر تخمدان های فرد را طی جراحی کنند و همچنین تحت درمان هورمونی نباشد. علاوه بر این، خانم‌ها پس از جراحی میل جنسی کمتری دارند که پس از بهبودی کامل میل آنها به حالت پیش از عمل برمی‌گردد.
ورزش بعد از عمل هیسترکتومی
- بعد از عمل هیسترکتومی، پزشک متخصص و پرستاران توصیه‌های لازم درباره ورزش و فعالیت‌های بدنی کمک‌کننده را در اختیار شما قرار می‌دهند.
- فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی توصیه می‌شوند. پس از بهبودی کامل شنا منعی ندارد.
- تا بهبودی کامل بیمار باید از انجام فعالیت‌های سنگین و جابجایی اجسام با وزن بالا خودداری کند.
- هنگام بلندکردن اجسام از سطح پایین‌تر از خم شدن زانوها و صاف نگه‌داشتن کمر اطمینان حاصل شود.
عوارض عمل برداشتن رحم
یکی از رایج‌ترین عوارض برداشتن رحم خشکی واژن است که می‌تواند تا 6 هفته پس از جراحی هم ادامه داشته باشد. حساسیت یا خارش در نواحی بریدگی جراحی هم بسیار شایع است. علاوه بر این عوارض، افراد دچار یائسگی زودهنگام می‌شوند. عوارض این حالت عبارتند از:
- گرگرفتگی
- کاهش میل جنسی (هر آنچه لازم است درباره بی میلی جنسی بدانید)
- خشکی واژن
- از دست دادن میل جنسی
- بی‌خوابی و اختلالات خواب
در صورت تجریه هر یک از این عوارض با مراجعه به پزشک متخصص می‌توان علائم را تا حد زیادی کنترل و یا رفع کرد. بهتر است افراد قبل از انجام هیسترکتومی با عوارض پیش‌رو آشنا شوند و با دید درستی با این روش جراحی موافقت کنند.
1. عوارض بعد از عمل
عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) مانند هر روش جراحی دیگری دارای عوارض است، این عوارض عبارتند از:
- لخته شدن خون
- عفونت شدید
- خونریزی
- انسداد روده
- پاره شدن بخیه‌های داخلی
- آسیب به دستگاه ادراری
- مشکلات مرتبط با بیهوشی
2. عوارض طولانی مدت هیسترکتومی
عوارض طولانی مدت هیسترکتومی شامل موارد زیر هستند:
- یائسگی زودهنگام
- افتادگی شکم
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- یبوست
- مشکل در عملکرد جنسی
- بی‌اختیاری ادرار
3. عوارض برداشتن رحم در زنان جوان
طبق مطالعات انجام‌شده، انجام هیسترکتومی قبل از سن 35 سالگی عوارض زیر را به دنبال دارد.
- افزایش 14 درصدی ریسک ابتلا به مشکلات مرتبط با چربی
- افزایش 13 درصدی ریسک ابتلا به فشار خون بالا
- افزایش 18 درصدی ریسک ابتلا به چاقی و اضافه وزن شدید
- افزایش 33 درصدی ریسک ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری
دقت داشته باشید که این عوارض احتمالی هستند و شدت و احتمال بروز آنها به فاکتورهای مختلفی از جمله شرایط بیمار، سابقه پزشکی، ژنتیک و سبک زندگی بستگی دارد.
لکه بینی بعد از هیسترکتومی
خونریزی خفیف و جزئی تا مدتی بعد از هیسترکتومی طبیعی است. در صورت بدبو بودن خونریزی یا ترشحات یا خونریزی با حجمی برابر با پریودی بهتر است سریعا به پزشک متخصص خود مراجعه کنید. علاوه بر این در صورت ادامه خونریزی تا 6 هفته سریعا موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
هیسترکتومی برای چه کسانی مناسب است؟
چه کسانی کاندیدای مناسبی برای انجام عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) هستند؟ در جراحی هیسترکتومی رحم و گاها تخمدان‌ها و ورودی واژن خارج می‌شوند. فرد پس از این جراحی نمی‌تواند باردار شود. این روش درمانی یکی از آخرین گزینه‌های درمانی و برای معالجه خونریزی شدید رحمی، افتادگی رحم، فیبروم و سرطان‌های مرتبط با رحم کاربرد دارد.
هیسترکتومی برای چه کسانی مناسب نیست؟
هیسترکتومی انجام بدهم یا نه؟ اگر فرد به سرطان دهانه رحم یا رحم مبتلا باشد، عمل برداشتن رحم تنها روش ممکن است. برای بقیه مشکلات علاوه بر نظر پزشکی متخصص، فرد باید به چند سوال پاسخ دهد:
- آیا علائم بیماری روی روند زندگی و کیفیت زندگی‌ام تاثیر بدی گذاشته است؟
- آیا همه روش‌های درمانی ممکن را امتحان کرده‌ام؟
- آیا آماده یائسگی زودهنگام و در سنین جوانی هستم؟
- آیا قصد بچه‌دار شدن دارم؟
علاوه بر این موارد باید برای تمام سوالاتی که به ذهن فرد خطور پاسخی یافت. پس اگر عمل هیسترکتومی یکی از گزینه‌های درمانی یا تنها روش معالجه فرد است باید با حساسیت کامل در این مورد تحقیق و تصمیم‌گیری کند.
بیشتر بخوانید: علائم و روش های پیشگیری خشکی و سوزش واژن
شکل واژن بعد از عمل هیسترکتومی
واژن بخشی از اندام تناسلی خانم‌ها به حساب می‌آید. این قسمت در سطح بدن یا خارج از آن قرار دارد. در جراحی عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) رحم، در برخی موارد تخمدان‌ها و ورودی رحم از بدن خارج می‌شوند. پس واژن عملا دست نخورده باقی می‌ماند. در نتیجه می‌توان گفت هیسترکتومی تاثیری روی شکل واژن ندارد.
البته این عمل روی بدن تاثیرات مختلفی دارد. با خارج کردن رحم بخشی از شکم خالی می‌شود که روده بزرگ و کوچک این قسمت را پر می‌کنند. نوع هیسترکتومی هم در این فرآیند تاثیرگذار است. تغییر سطح استروژن تاثیرات گسترده‌ای روی بدن می‌گذارد؛ پوکی استخوان و کاهش چگالی استخوان‌ها از جمله این عارضه‌ها هستند. تسریع در پیری و کاهش تولید کلاژن، تغییر در رگ‌های خونی و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق از دیگر تغییرات حاصل از انجام هیسترکتومی به حساب می‌آیند.
مدت زمان عمل برداشتن رحم
عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) بین یک الی چهار ساعت به طول می‌انجامد. البته این مدت زمان تقریبی است و به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد.
هزینه جراحی برداشتن رحم
هزینه جراجی برداشتم رحم به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد؛ تخصص و تجربه پزشک جراح، کلینیک، نوع بیمه، نوع جراحی و وضعیت بیمار. هزینه تقریبی برای این عمل جراحی در سال 1402 بین 30 تا 40 میلیون است.
سوالات متداول
طول واژن بعد از هیسترکتومی چقدر است؟
طبق مطالعات انجام‌شده روی 167 بیمار، روش هیسترکتومی موجب افزایش 1.6 تا 2.4 سانتی‌متری در طول واژن می‌شود.
علت بزرگ شدن شکم بعد از عمل هیسترکتومی چیست؟
بعد از انجام هیسترکتومی شکمی مایعاتی ناشی از تورم در شکم جمع می‌شوند. این مایعات لنفوسیل ها یا لنفوسیت هستند. در برخی مواقع، این مایعات خود به خود تحلیل می‌‌روند و در برخی موافع نیاز به مداخله پزشک دارند. پزشک با بی‌‌حسی موضعی و سوزن این مایعات را تخلیه می‌کند.
جای خالی رحم بعد از هیسترکتومی را چه چیزی پر می کند؟
بعد از انجام هیسترکتومی، اندام‌های اطراف رحم (روده بزرگ و کوچک) جای خالی این بخش را پر می‌کند.
آیا بعد از برداشتن رحم واژن گشاد می شود؟
قطر رحم ممکن است حین جراحی تغییر کند اما واژن در طی جراحی هیسترکتومی تغییری نمی‌کند.
بیشتر بخوانید: دردهای مزمن لگن به چه علت هستند؟
بعد از عمل هیسترکتومی نشستن طولانی مدت مجاز است؟
نشستن طولانی مدت احتمال ایجاد لخته خون در لگن را افزایش می‌دهد. در صورت نیاز به نشستن طولانی بیمار باید بین فواصل نشستن تحرک لازم داشته باشد.
آیا برداشتن رحم باعث کوچک شدن شکم می شود؟
بعد از انجام عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) بخشی از شکم خالی می‌شود. این بخش با با روده بزرگ و کوچک پر می‌شود.
آیا بعد از برداشتن رحم پریود می شویم؟
پس از برداشتن رحم ترشح برخی از هورمون‌ها کاهش می‌یابد. علاوه بر این پس از جراحی هیسترکتومی پریودی متوقف شده و فرد امکان بارداری ندارد.
کلام پایانی و راهنمای مراجعه به پزشک
عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) یکی از روش‌های درمانی برای معالجه مشکلات مرتبط با رحم است. این عمل جراحی نیاز به مراقبت‌های خاص برای بهبودی کامل دارد. از طرفی هیسترکتومی یکی از آخرین گزینه‌های درمانی برای معالجه این قبیل مشکلات است. برداشتن رحم عوارض خاص خود را دارد که فرد و پزشک باید با حساسیت و بررسی تمام جوانب سراغ این روش درمانی بروند. در این مطلب به طور کامل به شرح این موضوع پرداختیم.
