بستن لوله های رحم

بستن لوله ها (Tubal ligation) روش دائمی جلوگیری از بارداری است و در طی آن، لوله های فالوپ بریده شده و بسته می شوند تا برای همیشه از بارداری فرد جلوگیری شود. بستن لوله های رحم (فالوپ) باعث می شود تخمکهای آزاد شده نتوانند خود را از طریق لوله ها از تخمدان به رحم برسانند و اسپرم امکان برخورد با تخمک را ندارد در نتیجه لقاح صورت نمی گیرد. بستن و به خصوص برداشتن لوله های فالوپ، احتمال سرطان تخمدان را کاهش می دهد.

در تصویر بالا به ترتیب از بالا به پایین موارد زیر نشان داده شده است: لوله های فالوپ، تخمدانها، رحم، واژن

انواع روشهای جراحی عقیم سازی زنان

   1. بستن لوله ها با لاپاراسکوپی

امروزه برای عقیم سازی، بیشتر از بستن لوله های فالوپ با لاپاراسکوپی استفاده می شود. در یکی از روشهای لاپاراسکوپی بستن لوله ها، از جریان الکتریکی برای سوزاندن و بستن بخشی از لوله فالوپ بهره گرفته می شود. بسته به تعداد محلهایی که بسته می شوند، آسیب معمولا فقط دو تا سه سانتیمتر از طول لوله را شامل می شود. احتمال بارداری پس از باز کردن مجدد لوله در این روش، حدود 70 درصد است.

   2. فیمبریکتومی

در فیمبریکتومی، بخشی از لوله فالوپ که نزدیک تخمدان است برداشته می شود تا امکان انتقال تخمک از تخمدان وجود نداشته باشد. احتمال موفقیت در برگرداندن این عمل و بارداری، بسیار کم است و ترمیم لوله توصیه نمی شود. معمولا به جای این کار از درمان ناباروری با آی وی اف باید صورت بگیرد.

   3. روش ایروینگ (Irving)

در این روش دو بخیه یا حلقه دور لوله های فالوپ انداخته می شود و بخشی از لوله که بین دو بخیه (یا حلقه) قرار دارد برداشته می شود. سپس انتهای لوله های فالوپ به پشت رحم و بافت همبند وصل می شوند. خوشبختانه این عمل معمولا دو قطعه لوله فالوپ سالم بر جای می گذارد و احتمال بارداری پس از برگرداندن عمل و باز کردن لوله، حدود 70 درصد است.

   4. بستن مونوپلار

این روش کمتر از بستن بایپلار رایج است. در این روش از جریان الکتریکی برای سوزاندن و بستن لوله استفاده می شود اما امکان فراتر رفتن تاثیر جریان الکتریکی و صدمه دیدن بافتهای بیشتر وجود دارد.

   5. بستن لوله با گیره

در روش گیره یا کلیپ لوله ای یا تکنیک Hulka Clip ، یک گیره دائمی به لوله فالوپ زده می شود تا آن را ببندد. همین که گیره لوله را گرفت، امکان انتقال تخمکها دیگر وجود ندارد. در این روش موفقیت برگرداندن عمل و بارداری بالا (حدود 80 درصد) است.

   6. بستن لوله با حلقه

در این روش یک حلقه یا کش سیلاستیک استفاده می شود و دور لوله فالوپ بسته می شود تا آن را مسدود کند. احتمال بارداری پس از بازگرداندن عمل و باز کردن لوله، بسیار بالا است و تنها بخش کوچکی از لوله توسط حلقه صدمه می بیند.

   7. بستن لوله با روش پومِروی Pomeroy یا مینی لاپاروتومی

مینی لاپاراتومی (Minilaparotomy) به بستن لوله های فالوپ با عمل جراحی شکمی (ایجاد برش کوچکتر از 5 سانتیمتر بر روی شکم) گفته می شود.

در این روش عقیم سازی، یک حلقه از لوله فالوپ با بخیه بسته و تحت فشار قرار می گیرد. معمولا این حلقه بریده می شود و دو سر لوله سوزانده می شوند. این نوع بستن لوله ها اغلب به بریدن، گره زدن و سوزاندن لوله شهرت دارند. بر خلاف چیزی که تصور می شود، بازگشت این روش بسیار موفقیت آمیز است. در واقع دو سر لوله که سوزانده شده مهم نیست چون این بخش در هر صورت در عمل باز کردن لوله برداشته می شود و اتصال بین دو طرف لوله برقرار می گردد.

   8. بستن لوله با روش اِشور Essure

در این روش بستن لوله ها، دو فنر فیبری و فلزی کوچک در لوله ها جایگذاری می شوند. پس از جایگذاری، بافت جوشگاه در اطراف فنر تشکیل می شود و لوله های فالوپ را مسدود می کند و جلوی رسیدن اسپرم به تخمک را می گیرد.

   9. بستن لوله ها با روش آدیانا

در این روش بستن لوله های رحم، دو قطعه سیلیکونی کوچک در لوله های فالوپ جایگذاری می شوند. در طی عمل، بخش کوچکی از هر لوله حرارت داده شده و سپس یک قطعه کوچک سیلکونی در داخل هر لوله قرار داده می شود. پس از عمل، تشکیل بافت جوشگاه (اسکار) در اطراف قطعات سیلیکون باعث مسدود شدن لوله فالوپ می شود و جلوی رسیدن اسپرم به تخمک را می گیرد.

بیشتر بخوانید: خونریزی غیر طبیعی رحمی چیست؟

مزایای بستن لوله‌ رحم

این روش در مقایسه با دیگر روش‌های جلوگیری از حاملگی دارای فوایدی زیادی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• اثر آن خیلی زود پس از جراحی قابل مشاهده است.
• با انجام این عمل دغدغه‌ای بابت حاملگی وجود ندارد.
• فرد می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را به طور طبیعی انجام دهد و مشکلی در مورد رابطه جنسی نیز نخواهد داست.
• با بستن لوله رحم امکان حاملگی به صفر می‌رسد. به عبارت دیگر این عمل نتیجه صد در صدی دارد و با این روش جلوگیری از بارداری دائمی است.
• بستن لوله رحم عملی بی خطر و ساده است که برعکس داروهای شیمیایی بدون عارضه و در بلند مدت به سلامتی افراد آسیب نمی‌زند.
• بستن لوله رحم احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد.
• این عمل هزینه کمی دارد و همزمان با زایمان و بدون صرف هزینه زیاد انجام می‌شود.

خطرات و عوارض بستن لوله رحم

بستن لوله ها یک عمل جراحی در زنان است که در طی آن، برشهایی در شکم ایجاد می شود. این درمان نیاز به بیهوشی دارد. پیش از جراحی باید بدانید عوارض زیر در برخی موارد ممکن است اتفاق بیفتد اگر چه احتمال آن بسیار کم است:

• صدمه دیدن مثانه، روده بزرگ یا رگهای خونی بزرگ
• واکنش به ماده بیهوشی
• عفونت زخم یا عدم التیام مناسب آن
• درد لگنی یا شکمی مداوم
• موفق نبودن عمل و در نتیجه بارداری ناخواسته در آینده

نحوه انجام عمل جراحی بستن لوله های رحم

پیش از هر چیز آزمایش بارداری از شما گرفته می شود تا اطمینان حاصل شود باردار نیستید.

اگر عمل جراحی سرپایی برای شما در نظر گرفته شده باشد، سوزن یا برشی در ناف وارد می شود تا بتوان با گاز شکم را باد کرد. معمولا از گاز دی اکسید کربن یا اکسید نیتروس استفاده می شود. سپس دستگاه لاپاراسکوپ وارد شکم می شود. در بیشتر موارد پزشک برش کوچک دیگری هم ایجاد می کند تا ابزارهای جراحی را وارد شکم کند. از این ابزارها برای بریدن و گره زدن لوله ها یا مسدود کردن آنها با حلقه یا گیره، استفاده می شود.

اگر پس از زایمان طبیعی عمل بستن لوله ها را انجام می دهید، احتمالا پزشک برش کوچکی در زیر ناف شما ایجاد می کند تا دسترسی آسانی به رحم و لوله های فالوپ داشته باشد. اگر پس از سزارین میخواهید این کار را انجام بدهید، از طریق همان برش محل سزارین کار انجام می شود.

آزمایش‌ها و معاینات لازم قبل از بستن لوله‌های رحم

• گرفتن سابقه بیماری
• انجام آزمایش بارداری در غیر از زمان بارداری و سقط
• انجام معاینات لگنی در غیر از زمان بارداری
• آزمایش فشار خون
• پاپ اسمیر

مراقبت‌های قبل از عمل

• قبل از انجام بستن لوله رحم پزشک باید در مورد داروهای مصرفی و بیماری‌های احتمالی بیمار آگاه باشد. همچنین در مورد داروهایی که بدون نسخه پزشک مصرف می‌کنید و مکمل‌های گیاهی نیز پزشک باید اطلاع داشته باشد.
• استفاده از داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین قبل از جراحی ممنوع است؛ زیرا احتمال خونریزی را افزایش می‌دهد.
• حساسیت داشتن به بیهوشی موضعی و عمومی از مواردی است که باید به پزشک خود اطلاع دهید.
• مصرف سیگار از چند روز قبل از عمل بستن لوله رحم ممنوع است.
• دستورالعمل‌های مربوط به توقف غذاخوردن و آشامیدن ۲ روز قبل از جراحی به بیمار داده می‌شود.
• چنانچه در جراحی از بیهوشی عمومی استفاده شود توقف غذاخوردن از نیمه شب قبل از عمل شروع می‌شود.

در عمل سرپایی بیمار نیاز به یک همراه دارد تا پس از جراحی و در زمان نقاهت اولیه مراقب او باشد.

مراقبت‌های بعد از عمل

افرادی که عمل بستن لوله رحم را انجام می‌دهند همان روز یا روز بعد مرخص می‌شوند و به خانه برمی‌گردند. پس از جراحی بیمار در اتاق ریکاوری تحت نظر قرار می‌گیرد. پس از رفتن به خانه باید چند روز استراحت کند و در هنگام درد می‌تواند از پاراستامول برای تسکین درد استفاده کند. پس از یک هفته بهبودی کامل حاصل می‌شود و فرد می‌تواند به زندگی عادی خود برگردد. همچنین پس از یک هفته فرد می‌تواند فعالیت‌های ورزشی انجام دهد. به طور کلی مراقبت‌های پس از عمل بستن لوله رحم شامل موارد زیر هستند:

• استراحت در خانه به مدت ۱ الی ۲ روز
• برای تسکین درد از مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید..
• تا ۱ هفته پس از جراحی از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• آب نباید به نواحی برش خورده برسد و تا چند روز از حمام رفتن خودداری کنید.
• تا یک هفته پس از جراحی از رابطه جنسی پرهیز کنید.
• در صورت مشاهده عوارضی مانند استفراغ، خونریزی، تب، تورم و درد شدید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

زمان انجام بستن لوله رحم

در صورتی که فرد باردار نباشد در طول دوره سیکل قاعدگی امکان این عمل وجود دارد هرچند که بهترین زمان دو هفته اول سیکل قاعدگی است. علاوه بر طول دوره سیکل قاعدگی در زمان‌های زیر نیز امکان بستن لوله رحم وجود دارد:

• پس از زایمان
• در هنگام سزارین
• پس از سقط عفونی

به طور کلی در هر جراحی شکمی امکان بستن لوله رحم وجود دارد. توجه داشته باشید که از یک هفته تا ۴۲ روز بعد از زایمان عمل توبکتومی توصیه نمی‌شود.

احتمال بروز عوارض یا خطرات جراحی بستن لوله ها در چه افرادی بیشتر است؟

در موارد زیر احتمال خطرات جراحی بیشتر است:

• سابقه جراحی در ناحیه شکم یا لگن اگر دارید حتما به اطلاع پزشک برسانید چرا که در این صورت احتمال برخی عوارض بیشتر می شود.
• وزن خود را کم کنید و به حد نرمال برسانید (چاقی عوارض همه جراحی های شکمی را افزایش می دهد)
• دیابت

چه زنانی برای بستن لوله‌های رحمی می‌توانند اقدام کنند؟

بستن لوله رحم به صورت دائمی از بارداری پیشگیری می‌کند و برخی از خانم‌ها گزینه مناسبی برای این عمل هستند.

• افرادی که فرزند دارند و به هیچ عنوان تصمیم برای بارداری ندارند.
• فردی که برای جلوگیری از بارداری دائمی با همسرش به توافق رسیده‌است.
• فردی که بارداری سلامتی او را به خطر می‌اندازد.
• زوجینی که دارای بیماری ژنتیکی هستند و قصد بچه دار شدن ندارند.

افرادی که از پیشگیری دائمی اطمینان ندارند و ممکن است با تغییر شرایط، از تصمیم خود منصرف شوند بهتر است از دیگر شیوه‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنند تا در صورتی که نظرشان تغییر کرد امکان بارداری برای آن‌ها وجود داشته باشد.

سن قانونی بستن لوله رحم

خانم‌هایی که سن آن‌ها بیشتر از ۳۵ سال است و قصد بچه دار شدن را ندارند بستن لوله‌های رحمی برای آن‌ها گزینه مناسبی است. خانم‌هایی که کم‌تر از ۳۰ سال سن دارند با توجه به در نظر گرفتن احتمالاتی مانند ازدواج مجدد، طلاق و غیره بهتر است قبل از هر تصمیمی با کارشناس مربوطه مشورت کنند و احتیاط‌های لازم را مد نظر قرار بدهند.

سوالات متدوال

1. چه زمانی عمل بستن لوله ها انجام می شود؟

بستن لوله ها را در هر زمانی میتوان انجام داد از جمله پس از زایمان یا همراه با عملهای دیگری که در ناحیه شکم انجام می شوند مانند سزارین.

2. اگر پس از بستن لوله ها باردار شوم چه می شود؟

کسانی که بعد از بستن لوله ها (در موارد نادر) باردار می شوند، در خطر بارداری خارج از رحم قرار دارند یعنی تخمک بارور شده در جایی به جز رحم (اغلب در داخل لوله های فالوپ) لانه گزینی کرده است. بارداری خارج از رحم نیاز به درمان پزشکی فوری دارد و به هیچ وج نباید ادامه پیدا کند.

3. آیا عمل بستن لوله ها برگشت پذیر است؟

بیشتر موارد بستن لوله ها را نمیتوان برگرداند. اگر قرار باشد چنین کاری انجام شده و لوله ها باز شوند، عمل جراحی بزرگی باید صورت بگیرد که همیشه هم موفق نیست. بنابراین بهتر است پیش از چنین کاری، از تصمیم خود مطمئن شوید.

4. علت انجام عمل بستن لوله های رحم چیست؟

بستن لوله های فالوپ در زنان یکی از رایجترین روشهای جراحی پیشگیری از بارداری در زنان است. در این عمل برای همیشه از بارداری پیشگیری می شود و دیگر نیازی به مصرف قرص یا انجام روشهای دیگر جلوگیری از بارداری ندارید.

5. آیا بعد از بستن لوله ها میتوان رابطه جنسی محافظت نشده داشت؟

این درمان ضد بارداری با نرخ موفقیت بسیار بالا جلوی بارداری را می گیرد اما با این حال توجه داشته باشید که این کار جلوی انتقال بیماریهای مقاربتی را نمی گیرد.

6. آیا بعد از بستن لوله ها دیگر نیازی به روشهای پیشگیری از بارداری ندارم؟

این عمل جراحی مطمئن و موثر است و به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری دائمی به کار گرفته می شود اما کمتر از یک نفر از هر صد نفری که این عمل را انجام می دهند در سال اول پس از جراحی باردار می شوند. هر چه سنتان در زمان این عمل کمتر باشد، احتمال عدم موفقیت آن بیشتر است.

7. آیا عمل جراحی بستن لوله ها بر قاعدگی تاثیر می گذارد؟

این عمل جراحی هیچ تاثیری بر چرخه قاعدگی در زنان و یا عملکرد تخمدانها و هورمونهای بدن نمی گذارد.