نارسایی دهانه رحم نوعی عارضه ناشی از اتساع مکرر دهانه رحم است که در سه ماهه دوم بارداری اتفاق می افتد و باعث زایمان زودرس یا سقط جنین می شود. این عارضه اغلب بدون درد است و فقط در صورت بارداری اتفاق می افتد. به عبارتی می توان گفت دهانه رحم که در حالت عادی بسته است در سه ماهه سوم بارداری به آرامی نرم و باز می شود تا خروج نوزاد تسهیل شود. در شرایطی که دهانه زودتر از موعد باز شود منجر به ایجاد این مشکل می شود.
متخصصان این اختلال را با عنوان ” ناتوانی دهانه رحم در حفظ بارداری در سه ماهه دوم در غیاب انقباضات عضلانی ” تعریف می کنند. اگرچه ممکن است این مشکل برای برخی افراد فقط یک بار اتفاق بیفتد ، اما تشخیص نارسایی رحم فقط در صورتی مطرح می شود که فرد به دفعات این عارضه را در دوران بارداری تجربه کند.
میزان شیوع این اختلال 1 در 100 برآورد شده به عبارتی از هر 100 بارداری ممکن است 1 مورد منجر به این عارضه شود.
عوامل مختلفی ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.
سقط های مکرر یا زایمان زودرس ممکن است از نواقص ساختاری ناشی شود. این مشکل ممکن است بصورت یک عارضه ثانویه در اثر جراحی های قبلی مانند کورتاژ و هیستروسکوپی و یا در اثر نقص مادرزادی ایجاد شده باشد. کوتاه شدن دهانه رحم از دیگر نواقصی است که در ایجاد این نارسایی نقش دارد و اغلب باعث از بین رفتن جنین در 3 ماهه دوم بارداری می شوند.
در برخی موارد سابقه سقط های مکرر یا سایر اختلالات رحم می تواند با ایجاد ضعف ساختاری در رحم در ایجاد نارسایی رحم نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- سابقه سقط های مکرر در 3 ماهه دوم بارداری
- ناهماهنگی انقباض دهانه رحم با میزان فعالیت رحم در معاینه فیزیکی
در صورتی که نتایج پاپ اسمیر نشان دهنده وجود بافت های غیرطبیعی باشد ممکن است جراحی برای بیمار انجام شود. این جراحی ممکن است از دلایل احتمالی ایجاد نارسایی در دهانه رحم باشد.
برخی از اختلالات ژنتیکی ممکن است در ایجاد نارسایی دهانه رحم نقش داشته باشد. اختلالات مرتبط با تولید کلاژن ، نابهنجاری های رحمی ، قرار گرفتن در معرض دی اتیل بسترول در دوران جنینی و مشکلات بیولوژیکی از جمله عوامل تاثیرگذار در ایجاد این اختلال هستند.
علائم نارسایی دهانه رحم
- احساس فشار در لگن
- کمر درد و گرفتگی عضلانی
- احساس انقباض در شکم
- خونریزی و لکه بینی خفیف در دوران بارداری
یکی از علائم احتمالی در تشخیص نارسایی دهانه رحم ، تغیرات واضح در ترشحات واژن است. افزایش میزان ترشحات ، تغییر رنگ از سفید و زرد به رنگ خرمایی یا قرمز و تغییر محسوس در بافت واژن از علایم احتمالی است.
نارسایی دهانه رحم چگونه تشخیص داده می شود؟
یکی از روش های تشخیص اختلال در دهانه رحم از طریق معاینه لگن است. در این روش پزشک از طریق معاینه فیزیکی ، بیرون زدگی پرده های جنینی از دهانه رحم و پارگی یا هرگرونه آسیب به سرویکس را تشخیص می دهد. در صورتی که پرده های جنین از دهانه رحم بیرون زده باشند احتمال بروز نارسایی دهانه رحم مطرح می شود.
در صورتی که تشخیص نارسایی از طریق معاینه فیزیکی ممکن نباشد ، پزشک ممکن است سونوگرافی ترنس واژینال را توصیه کند. در صورتی که نتایج تصویربرداری طول سرویکس کمتر از 25 میلی متر را نشان دهد ، خطر بروز این نارسایی بیشتر است. برای انجام این نوع سونوگرافی ، پزشک از ابزاری برای ارسال امواج رادیویی به داخل واژن استفاده می کند و تصاویری با جزئیات و با کیفیت از داخل رحم بدست می آورد. برخلاف سونوگرافی معمولی که از طریق شکم انجام می شود ، این روش معاینه به صورت داخلی و از طریق کانال واژن انجام می شود.
در صورتی که نتایج سونوگرافی وجود التهاب را تایید کند ، برای تشخیص عفونت نمونه ای از مایع دور جنین برای آزمایش بیشتر برداشته می شود. هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی نارسایی رحم قبل از بارداری وجود ندارد ، اما در برخی موارد ممکن است سونوگرافی و ام ار آی در تشخیص برخی نابهنجاری ها کمک کننده باشد.
عوارض نارسایی دهانه رحم
نارسایی دهانه رحم منجر به زایمان زودرس و پیش از موقع و در بدترین شرایط منجر به سقط و از دست رفتن جنین می شود.
عوامل بروز نارسایی دهانه رحم
شرایطی وجود دارند که ممکن است احتمال ابتلا به نارسایی دهانه رحم را افزایش می دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- نابهنجاری رحمی و مشکلات مادرزادی
- سابقه انجام جراحی و نمونه برداری از رحم
- آسیب به رحم در اثر کورتاژ
- سابقه سقط های مکرر بدون دلیل
- سابقه قبلی زایمان های زودرس
درمان نارسایی دهانه رحم
انواع روش های درمان نارسایی دهانه رحم به شرح زیر است:
سرکلاژ نوعی جراحی درمان نارسایی سرویکس است که با بیهوشی عمومی با هدف بخیه زدن و بستن دهانه رحم انجام می شود. این روش در هفته 13 و 14 بارداری در زنانی انجام می شود که در معرض از دست دادن مکرر جنین در 3 ماهه دوم بارداری قرار گرفته اند. از طریق این روش حتی می توان ضعف ساختاری دهانه رحم را نیز به طور موثری درمان کرد. تحقیقات بالینی از اثربخشی این روش در درمان این عارضه حمایت می کنند.
نوع دیگری از سرکلاژ که از طریق جراحی شکمی انجام می شود با روش لاپاروسکوپی انجام می شود و در درمان این عارضه موثر است. در این روش دهانه رحم بطور دائمی بسته می شود. بنابراین لازم است زایمان حتما با روش سزارین انجام شود. زیرا بعد از جراحی امکان زایمان و خروج نوزاد به روش طبیعی وجود ندارد. افرادی که قصد انجام این جراحی را دارند ، معمولا سابقه بیش از 2 بار سقط جنین را دارند. برای بررسی اینکه آیا این روش برای بیمار موثر است یا خیر ، باید پزشک و بیمار با بررسی گزینه ها بهترین تصمیم را اتخاذ کنند.
درمان روزانه با مصرف مکمل پروژسترون در 3 ماهه دوم و سوم نیز می تواند در درمان این بیماری موثر واقع شود. استفاده روتین و منظم از مکمل هیدروکسی پروژسترون کاپروات در زنانی که سابقه زایمان زودرس و یا آسیب به رحم به واسطه کورتاژ داشته اند موثر است. در بهترین حالت بهتر است درمان ترکیبی از سرکلاژ و مصرف مکمل را شامل شود.
پیشگیری از بروز نارسایی رحم
راه حلی برای جلوگیری از بروز این مشکل وجود ندارد اما تشخیص به موقع و انجام اقدامات لازم توسط پزشک میتواند موثر واقع شود. به همین دلیل توصیه میشود:
- چکاپ هایی که لازم است در طول بارداری انجام شوند را جدی بگیرید.
- ویزیت های منظم و در ارتباط با پزشک بودن کمک میکند تا سلامت مادر و جنین مرتبا بررسی شود.
- تلاش کنید تا روند افزایش وزن در دوران بارداری به صورت سالم و طبیعی پیش رود و از حد مجاز بیشتر نباشد.
- توجه به نکات لازم درباره تغذیه و ورزش در این دوران بسیار موثر است.
سوالات متداول
خیر. این اختلال قبل از بارداری با هیچ نوع آزمایش و معاینه ای قابل تشخیص نیست. برخی روش های تصویربرداری از جمله سونوگرافی ممکن است برخی نابهنجاری های رحم را تشخیص دهد ، اما بطور قطعی نمی تواند احتمال نارسایی دهانه رحم در بارداری های آینده را ارزیابی کند.
انتخاب نوع درمان با توجه به وضعیت منحصر به فرد هر شخص متفاوت است . بعد از برسی و ارزیابی شرایط هر بیمار ، بهترین روش برای درمان اتخاذ می شود. برای انتخاب نوع درمان ، عواملی همچون فیزیولوژی دهانه رحم ، نتایج آزمایش ها و معاینه های بالینی مورد استفاده قرار می گیرد.
بطور کلی سرکلاژ ترنس واژینال بهترین درمان برای این بیماری است که در اکثر مواقع موثر واقع شده است. سایر روش ها وابسته به موقعیت هایی خاص و طبق صلاحدید پزشک انجام می شود.
بله ، دهانه رحم ناتوان یکی از اصلی ترین دلایل سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری است. در صورتی که مشکل نارسایی دهانه رحم وجود داشته باشد، ممکن است جنین پیش از رشد کامل اندام ها و ارگان های ضروری برای حیات به دنیا بیاید.
البته اقدامات پیشگیرانه برای حفظ سلامتی مادر و جنین در صورت مراجعه به پزشک انجام میگیرد. پس حتی در صورت بروز این مشکل نیازی به نگرانی نیست.
