فیبروم رحم یک تومور خوش خیم بوده و از شایع ترین بیماری ها در زنان است که اغلب در سنین باروری رخ میدهد. از آن جایی که این بیماری اغلب بدون علامت و علائم است، بسیاری از زنان از آن غافل میشوند. اما با انجام چکاپهای دورهای و تشخیص به موقع، متخصص زنان به حل موفقیت آمیز این مشکل کمک میکند، اما اگر علائم بیماری نادیده گرفته شود میتواند عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد. برای آشنایی بیش تر با بیماری فیبرومهای رحمی و انواع آن در این مقاله با ما همراه باشید.
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم توموری خوش خیم و غیر سرطانی بوده که در داخل و اطراف رحم رشد میکند. این فیبرومها از بافت عضلانی رحم ایجاد می شوند و ممکن است در لولههای فالوپ، دهانه رحم یا بافتهای نزدیک رحم نیز رشد کنند.
اندازه آنها میتواند متفاوت باشد، آن قدر کوچک که با چشم غیر مسلح قابل دیدن نباشد و یا آن قدر بزرگ که منجر به ایجاد دردهای زیاد و پریودهای سنگین شود. در اغلب موارد این بیماری علائمی ندارد اما زمانی که باعث ایجاد نشانههایی میشود، میتواند علائمی چون خونریزی شدید قاعدگی، کمردرد، تکرر ادرار و درد در حین رابطه جنسی را به همراه داشته باشد.
فیبروم رحم با نامهای دیگری نیز شناخته میشوند که شامل موارد زیر است:
- فیبروئید رحم (uterine fibroids)
- فیبرومها (fibromas)
- میومها (myomas)
- لیومیومها (leiomyomas)
- میوم رحم (uterine myomas)
چند نوع فیبروم رحمی وجود دارد؟
فیبرومها دارای انواع مختلفی هستند که نوع آنها با توجه به محل ایجاد، مشخص میشود. انواع میوم رحمی شامل موارد زیر میشوند:
1. فیبرومهای داخل دیواره (Intramural fibroids): شایع ترین نوع لیومیومها، فیبرومهای داخل دیواره هستند که در دیواره عضلانی رحم ایجاد میشوند. آنها میتوانند بزرگ تر شده و باعث کشیده شدن رحم نیز شوند.
2. فیبروم ساب سروزال (Subserosal fibroids): این نوع میوم در قسمت بیرونی رحم ظاهر میشود. فیبروم ساب سروزال میتواند تا حدی بزرگ باشد که باعث بزرگ تر نشان دادن رحم نیز شود.
3. فیبروم ساقه دار (Pedunculated fibroids): فیبروم ساب سروزال با ایجاد ساقهای به عنوان یک پایه باریک از تومور حمایت میکند. در این صورت به آن فیبروم ساقه دار گفته میشود.
4. فیبروم های زیر مخاطی (Submucosal fibroids): این نوع تومورها خیلی رایج نیستند. این تومورهای زیر مخاطی در میومتر (لایه ماهیچهای میانی رحم) تشکیل میشوند.
فیبروم دهانه رحم (Cervical fibroids): این نوع لیومیومها که به ندرت رخ میدهند، روی دهانه رحم که رحم را به واژن متصل میکند، ظاهر میشوند.
علائم فیبروم رحمی چیست؟
علائم این بیماری به علل ایجاد آن، به سن بیمار، وجود سایر بیماریهای همراه، نوع و محل تومور بستگی دارد. اگر اندازه تومورها خیلی کوچک یا فرد به یائسگی نزدیک باشد، این بیماری ممکن است هیچ علامتی نداشته و خود به خود کوچک شود. در صورت وجود علائم، این میومها خود را با علائم زیر نشان میدهند:
- افزایش مدت قاعدگی
- خونریزی شدید بین قاعدگی یا در طی آن
- کم خونی ناشی از خونریزی شدید قاعدگی که با ضعف عمومی و کاهش فشار نیز همراه است.
- لختههای قاعدگی
- افزایش دردهای قاعدگی
- فشار یا پری در زیر شکم
- تورم یا بزرگ شدن شکم
- درد در ناحیه تحتانی شکم، کشاله ران، کمر
- اختلال در دفع ادرار
- افزایش ادرار
- درد در هنگام مقاربت
- ناتوانی در باردار شدن یا به دنیا آوردن جنین
- ترشحات غیرطبیعی
- یبوست
علائم فیبروم بدخیم رحم چیست؟
طی تحقیقات انجام شده در حدود 70 درصد فیبرومهای رحمی خوش خیم هستند اما در برخی موارد این لیومیومها میتوانند به رشد سرطان کمک کرده و بدخیم شوند. این نوع میومهای رحمی را سارکوم رحم یا فیبروم بدخیم رحم نامیدهاند. فیبرومهای بدخیم رحم با علائمی چون خونریزی غیرعادی از واژن پس از یائسگی و در دوران خارج از پریود، خونریزی غیرطبیعی یا لکه بینی، وجود غده یا تومور در واژن، احساس پر بودن شکم در هر زمان و تکرر ادرار خود را نشان میدهند.
علت به وجود آمدن فیبروم رحمی چیست؟
دلایل دقیق ظهور میوم در رحم به طور کامل شناخته نشده است، با این حال، با توجه به این واقعیت که تشکیل آن وابسته به هورمون بوده، اصلی ترین علل ایجاد آن تغییر در سطوح هورمونی است. هم چنین از جمله دلایل ظاهر شدن این تومورهای خوش خیم در رحم عبارتند از:
- بیماریهای زنان و زایمان که باعث عدم تعادل هورمونی میشوند.
- عدم تعادل چرخه قاعدگی، غیبت طولانی مدت قاعدگی، خونریزی شدید ماهانه
- سابقه ارثی و خانوادگی
- ختم مصنوعی بارداری و سقط جنین
- ناباروری
- بیماریهای مقاربتی و بیماریهای عفونی دستگاه تناسلی
- کمبود آهن
- دیابت
- اضافه وزن
- فشار خون
- استرس و افسردگی
راه های تشخیص میوم رحم چگونه انجام میشود؟
بعد از مراجعه به متخصص زنان، پزشک پس از جمع آوری شرح حال، تاریخچه بیماریها و مصرف داروها، با معاینه فیزیکی وضعیت بیمار را بررسی کرده و برای ارزیابی دقیق تر ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
در سونوگرافی پزشک به کمک دستگاهی با امواج صوتی فرکانس بالا، تصاویری از رحم بیمار را مشاهده کرده و از این تصاویر برای بررسی ساختارهای داخلی رحم و مشاهده لیومیومها استفاده میکند.
در این نوع سونوگرافی، اولتراسوند وارد واژن شده و تصاویر واضح تری به پزشک ارائه میکند.
برای اطلاعات بیشتر درباره نحوه انجام سونوگرافی ترانس واژینال کلیک کنید.
به کمک این آزمایش تصویربرداری، تصاویری دقیق از رحم، تخمدانها و سایر اندامهای لگنی به پزشک ارائه میشود.
درمان فیبروم رحم چگونه است؟
پزشک با توجه به سن بیمار، اندازه میومها و سلامت عمومی بیمار، روشهای درمانی را در نظر میگیرد. این روشها به شرح ذیل هستند:
ممکن است پزشک برای تنظیم هورمون و کوچک کردن فیبرومها داروهایی تجویز کند:
- آگونیستهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH): این دارو به کاهش سطح استروژن و پروژسترون کمک کرده و باعث قطع قاعدگی و کوچک شدن میومها میشود. لوپرولیداستات (Lupron Depot)، ستررولیکس استات (Cetrotide)، گانیرلیکس استات (Fyremadel) چند نمونه از این دسته دارویی هستند.
- مسکنهای ضد التهابی بدون نسخه: جهت تسکین دردها تجویز میشوند. مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) و ناپروکسن (Aleve، Anaprox DS)
- قرصهای ضد بارداری
- دستگاه داخل رحمی (IUD): جهت آزاد کردن هورمون پروژسترون تجویز میشود.
- جراحی اولتراسوند متمرکز (FUS) Focused ultrasound surgery: این نوع درمان جدیدترین نوع جراحی بوده و کاملا غیرتهاجمی است. در این جراحی بیمار داخل دستگاه MRI مخصوص دراز کشیده و تصویری از داخل رحم به پزشک داده میشود. سپس امواج صوتی پرانرژی و با فرکانس بالا به سمت فیبرومها تابیده شده و آنها را از بین میبرند.
- روشهای میولیز (مانند Acessa): در این روش ابزار خاصی وارد رحم شده و با استفاده از منابع گرمایی مانند جریان الکتریکی، لیزر یا سرمای شدید پوشش رحم از بین رفته و به کوچک شدن فیبرومها کمک میکند.
- آمبولیزاسیون فیبروم رحمی (UFE): در این روش، با تزریق ذرات ریز به داخل رحم، جریان خون فیبرومها قطع شده و باعث از بین رفتن آنها میشوند.
- میومکتومی (Myomectomy) یا فیبرکتومی (Fibroidectomy): در صورت عدم اثربخشی درمانهای دیگر، ممکن است پزشک مجبور باشد برای برداشتن ضایعات بسیار بزرگ یا چندین تومور این جراحی را تجویز کند. در میومکتومی شکمی، جراح با ایجاد یک برش بزرگ در شکم به رحم دسترسی پیدا کرده و فیبرومها را خارج میکند. میومکتومی به روش لاپاراسکوپی نیز قابل انجام است که در آن نیاز به برش بزرگ نبوده و جراح با ایجاد چند برش کوچک ابزار و دوربین جراحی را وارد کرده و لیومیومها را خارج میکند.
- هیسترکتومی (Hysterectomy): ممکن است بعد از میومکتومی، لیومیومها دوباره رشد کنند یا وضعیت بیمار بدتر شود، در این صورت پزشک مجبور به استفاده از این روش و خارج کردن رحم از بدن میشود. فقط باید در نظر داشت که با انجام این عمل، زن شانس بارداری در آینده را از دست میدهد.
برخی از درمانهای خانگی میتوانند در کنار درمانهای پزشک موثر عمل کنند. این درمانها شامل موارد زیر هستند:
- طب سوزنی
- ورزشهایی مثل یوگا
- ماساژ
- استفاده از گرما برای گرفتگی عضلات (در صورت خونریزی شدید از گرما خودداری کنید.)
- ایجاد تغییر در رژیم غذایی و مصرف غذاها و نوشیدنیهای سرشار از فلاونوئید، سبزیجات سبز، چای سبز، ماهی تن و سالمون
غذاهای مضر برای فیبروم رحمی چیست؟
یکی از عوامل مهم و کمک کننده برای درمان لیومیومهای رحمی تغذیه سالم و مناسب است. مصرف مواد غذایی زیر میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- مواد غذایی التهاب آور
- مصرف بیش از حد گوشت قرمز
- غذاهای شیرین
- کربوهیدراتهای تصفیه شده (برنج سفید، ماکارونی و آرد، شربت ذرت، کیک، شیرینی و دونات، چیپس سیب زمینی و ….)
- گوشتهای فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس
- مصرف الکل
- نوشابه و دیگر نوشیدنیهای شیرین
درمان فیبروم رحم در دختران جوان
بهتر است برای درمان میوم رحم در دختران جوان از روش غیر جراحی استفاده شود، چرا که جراحی بر بافت رحم تاثیر میگذارد. اما اگر اندازه فیبرومها خیلی بزرگ تر و از 7 سانتی متر بیش تر باشد، بهترین روش درمان جراحی و خارج کردن میومها است.
عوارض و خطرات فیبروم رحم
درست است که در اغلب موارد لیومیومهای رحمی خطرناک نیستند، اما ممکن است در برخی موارد ناراحتیهایی را ایجاد کنند و باعث عوارضی چون کم خونی (کاهش گلبولهای قرمز خون) شوند و فرد علائمی چون خستگی ناشی از کمبود شدید خون را تجربه کند.
بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص فیبروم
بهترین زمان برای انجام سونوگرافی تشخیصی میومهای رحمی، بلافاصله پس از پایان پریود است.
سوالات متداول
1.آیا فیبروم رحم خطرناک است؟
نگران نباشید، لیومیومهای رحمی تا زمانی که تودهها خوش خیم هستند، خطری ندارند و یا خود به خود از بین میروند و یا با درمان ناپدید میشوند. تنها یک دهم درصد احتمال بدخیمی وجود دارد که قابل درمان است.
2. چرا لیومیوم های رحم ظاهر می شود؟
دلایل متعددی در ایجاد میومهای رحمی نقش دارند که عبارتند از: نقض تولید هورمونهای جنسی، بیماریهای التهابی مزمن ناحیه تناسلی زنان (سالپنگو اوفوریت مزمن، عفونتهای مقاربتی)، سقط جنین، داروهای ضد بارداری داخل رحمی.
3. اگر فیبروم رحم را بزرگ شود چه اتفاقی میفتد؟
اگر فیبروم بزرگ تر از 6 سانتی متر باشد، میتواند وریدها و اندامهای لگن کوچک را فشرده کند که منجر به استاز و ترومبوز سیاهرگهای لگن کوچک و اندام تحتانی میشود. خوشبختانه، چنین مواردی بسیار نادر است. بسیار مهم است که تومور در کجا شروع به تشکیل و رشد کرده باشد.
4. آیا درمان فیبروم خطر دارد؟
برای هر نوع درمان خطراتی وجود دارد. داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، جراحیها ممکن است خطراتی چون عفونت و خونریزی را ایجاد کنند و یا فرد به داروی بیهوشی حساسیت داشته باشد. اما به طور کلی موارد نادری دچار این عوارض میشوند.
5. اندازه فیبروم های رحمی قبل از جراحی باید چقدر باشد؟
اندازه قطعی برای جراحی وجود ندارد و پزشک با توجه به علائم و شرایط بیمار تصمیم به جراحی میگیرد. اما از آن جایی که اندازه طبیعی رحم به اندازه یک لیمو یا 8 سانتی متر است، در اغلب موارد اگر لیوم بیش از 7 سانتیمتر باشد، جراحی انجام میشود.
6 آیا می توان از فیبروم پیشگیری کرد؟
به طور کلی، از ایجاد فیبروم نمیتوان جلوگیری کرد اما با داشتن سبک زندگی سالم، حفظ وزن طبیعی بدن و انجام معاینات منظم لگن، خطر ابتلا و تشدید بیماری را میتوان کاهش داد.
7. آیا در صورت داشتن فیبروم رحم می توان باردار شد؟
بله، فیبروم ها اغلب با باردار شدن تداخلی ندارند. اما در برخی موارد ممکن است فیبرومهای زیر مخاطی باعث ناباروری یا از دست دادن بارداری شوند و خطراتی چون جدا شدن جفت، محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس را در پی داشته باشند.
8. آیا لیومیوم ها خود به خود از بین می روند؟
ممکن است میومها در برخی افراد پس از یائسگی به دلیل کاهش هورمونها کوچک شوند و علائم از ببین روند و نیاز به درمان نیز نداشته باشند.
9. آیا فیبروم ها می توانند به سرطان تبدیل شوند؟
این تومورها خوش خیم بوده و حاوی سلولهای سرطانی نیستند.در حال حاضر دانشمندان ارتباطی بین وجود میوم و احتمال ابتلا به سرطان پیدا نکردهاند.
10. در چه صورت میوم برداشته می شود؟
در صورت وجود مواردی چون ترشحات مخاطی با ناخالصیهای خون، خونریزی شدید یا لکه بینی رحم، اختلال قابل توجه در چرخه قاعدگی، فیبرومهای بزرگ تر از 6 سانتی متر و مسن تر از 11 هفته، پزشک میومها را از طریق جراحی خارج میکند.
11. چه چیزی می تواند فیبروم رحم را بدتر کند؟
تغذیه نامناسب و استفاده از غذاهای فرآوری شده، گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، الکل و کافئین و هم چنین عدم داشتن تحرک و فعالیت بدنی مناسب باعث بدتر شدن بیماری میشوند.
12. علت رشد سریع فیبروم رحم چیست؟
عدم تعادل دو هورمون استروژن و پروژسترون که رشد دیواره رحم را در طول هر سیکل قاعدگی برای آمادگی برای بارداری تحریک میکنند، باعث رشد لیومیومها میشوند.
13. آیا استرس می تواند باعث رشد فیبروم شود؟
استرس یک پاسخ بیوشیمیایی بدن به چالشها و مشکلات زندگی است. مغز برای کنترل استرس، به بدن دستور میدهد که هورمونهای اضافی تولید کند.افزایش سطح هورمونها، رشد میومها را تحریک کرده و علائم را تشدید میکنند. تا جایی که استرس میتواند رشد فیبرومهایی که زمانی بدون علامت بودند را با سرعت زیاد کند.
14. آیا فیبروم ها با افزایش سن بزرگ تر می شوند؟
خیر. با افزایش سن و نزدیک شدن به یائسگی تولید هورمونها کاهش یافته و میومها شروع به کوچک شدن میکنند و پس از یائسگی (تا 60 سالگی و بعد از آن)، اندازه فیبرومهای کاهش مییابند.
15. اگر فیبروم رحم برداشته نشود چه اتفاقی میفتد؟
لیومیومهای بزرگ میتوانند باعث خونریزی شدید و ایجاد لخته شده و فشار و درد در ناحیه شکم یا کمر را افزایش دهند و همچنین باعث بزرگ شدن شکم و رحم نیز میشوند.
حرف آخر
همیشه گفتهاند پیشگیری بهتر از درمان است، از این رو سبک زندگی سالم را در پیش بگیرید و با داشتن رژیم غذایی مناسب و تحرک و ورزش کافی، سلامتی را برای بدن خود به ارمغان آورید. اگر علائم فیبروم رحمی را مشاهده کردید، حتما سریعا به پزشک مراجعه کنید. از آن جایی که این بیماری در اکثر موارد علائمی را نشان نمیدهد، بهترین راه برای تشخیص و درمان به موقع آن چکاپهای دورهای است. در اغلب موارد میومها اگر کوچک باشند نیاز به درمان ندارند و خود به خود از بین میروند اما در صورت اقدام به بارداری، آنها باید زیر نظر پزشک کنترل شوند.