نازایی

عوامل تاثیرگذار و دانستنی های مهم در مورد نازایی در مردان و زنان

یکی از مشکلاتی که ممکن است برخی از زوج ها با آن دست به گریبان باشند، نازایی یا ناباروری است. اغلب افراد تصور می کنند این مشکل ریشه در مشکلات زنانه دارد و علت اصلی آن نقص در قدرت باروری خانم هاست. درحالیکه درصدی از علل مربوط به این موضوع به مردان مربوط می شود. عوامل زیادی ممکن است در چرخه فرزندآوری اختلال ایجاد کنند و این عوامل از فاکتورهای ژنتیکی و وراثتی گرفته تا عوامل محیطی متغیر هستند.

نازایی چیست ؟

نازایی یا ناباروری نوعی ناتوانی فیزیولوژیکی برای تولید مثل است و در صورتی ایجاد می شود که فرد بعد از یکسال مقاربت جنسی محافظت نشده باردار نشود. از آنجایی که افزایش سن در میزان نازایی تاثیرگذار است، پزشکان مدت زمان تشخیص این بیماری برای زنان بالای 35 سال را 6 ماه ارزیابی می کنند. بنابراین در زنان بالای 35 سال اگر بعد از 6 ماه رابطه جنسی بارداری اتفاق نیفتد ممکن است تشخیص نازایی مطرح شود.

شیوع نازایی

تحقیقات از شیوع 10 تا 15 درصدی ناباروی و نازایی حمایت می کنند. شیوع این اختلال همواره در حال افزایش است و زنان و مردان 20 تا 45 ساله را در بر می گیرد. با افزایش سن ، قدرت باروری به تدریج کاهش می یابد . بنابراین اگر زوج ها قبل از 35 سالگی برای بچه دار شدن اقدام کنند شانس آن ها برای داشتن باروری موفق بیشتر است.

نقش مردان در ایجاد نازایی

بر خلاف تصور عمومی، مردان نیز در نازایی نقش دارند. ناباروری در مردان از عوامل مختلفی ناشی می شود و بطور معمول از طریق تجزیه و بررسی مایع منی ارزیابی می شود. تعداد و غلظت اسپرم، تحرک و مورفولوژی آن توسط متخصص ارزیابی می شود و در صورتی که موارد غیرطبیعی مشاهده شود، فرضیه نقش داشتن مرد در نازایی مطرح می شود. البته این عامل به معنی ناباروری در مردان نیست، بلکه فقط در تشخیص اینکه چگونه مردان در ناباروری زنان نقش دارند به متخصصان کمک می کند.

عوامل تاثیرگذار در کاهش قدرت باروری مردان

عوامل مختلفی ممکن است در کاهش قدرت باروری مردان تاثیر داشته باشند که عبارتند از:

• اختلال یا نارسایی در عملکرد بیضه ها

بیضه ها بخشی از اندام جنسی آقایان را تشکیل می دهند که در تولید اسپرم و ترشح هورمون های مردانه موسوم به تستوسترون نقش دارند. در صورتی که هرگونه اختلالی در عملکرد این ارگان ها ایجاد شود، می تواند منجر به اختلالات جنسی و در برخی موارد عاملی برای ناباروری شود. برخی از مهمترین عواملی که باعث ایجاد اختلل در عملکرد بیضه ها می شوند عباتند از :

   1. واریکوسل

وضعیتی که در آن سیاهرگ های بیضه دچار پیچ خوردگی شده و باعث کاهش تعداد اسپرم شده و در نهایت می تواند منجر به ناباروری در مردان شود. البته جای نگرانی نیست این بیماری به راحتی توسط پزشک قابل تشخیص و درمان است.

   2. ضربه به بیضه ها

یکی از عوامل تاثیرگذار در کاهش قدرت باروری مردان، آسیب دیدن بیضه ها است. ضربه دیدن این اندام ها علاوه بر اینکه بر کیفیت تولید اسپرم اثر می گذارد، تعداد ترشح آن ها را کاهش می دهد.

علاوه بر موارد فوق، برخی از رایج ترین عوامل دخیل در نارسایی بیضه ها عباتند از :

• مصرف بیش از حد الکل
• استعمال دخانیات
• مصرف استروئیدهای آنابولیک
• مصرف انوع مواد مخدر
• انواع روش های درمانی سرطان از جمله : شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی برداشتن یک یا هر دو بیضه
• بیماری های پزشکی نظیر : دیابت، فیبروز کیستیک، اختلالات خود ایمنی و عفونت ها

   3. اختلالات هورمونی

عدم تعادل هورمونی در زنان و مردان علاوه بر بروز مشکلات جنسی نقش مهمی در ایجاد ناباروری ایفا می کند. اختلال در غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس علاوه بر ایجاد اختلال در عملکرد بیضه ها و کاهش کیفیت اسپرم، در کاهش قدرت باروری مردان نیز نقش مهمی ایفا می کند.

علت نازایی و ناباروری در زنان

زنان برای باردار شدن به اندام هایی از جمله تخمدان ها ، لوله فالوپ و رحم نیاز دارند. در صورت آسیب دیدن هریک از این ارگان ها ممکن است عواملی برای ایجاد نازایی در بدن ایجاد شود. برخی از این اختلالات توسط متخصص قابل تشخیص و ارزیابی هستند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• اختلال در عملکرد تخمدان

یکی از اصلی ترین دلایل نازایی، اختلال در تخمک گذاری است که به وضعیتی اطلاق می شود که بدن قادر به آزاد کردن تخمک نیست. تخمک گذاری بخشی از چرخه قاعدگی است که در طی تغییرات هورمونی بدن تخمک فعال آزاد می کند و در صورت فراهم بودن شرایط، به ایجاد باروری کمک می کند. زنانی که چرخه قاعدگی نامنظم دارند به احتمال زیاد در تخمک گذاری با اختلال مواجه می شوند. اختلال در عملکرد تخمدان ها از عوامل متخلفی ناشی می شود که عبارتند از:

   1. سندروم تخمدان پلی کیستیک

تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک، نوعی اختلال در تخمک گذاری است و از جمله شایع ترین مشکلات نازایی محسوب می شود. این بیماری معمولا در زنانی رخ می دهد که قاعدگی نامنظم داشته اند و بدن آن ها قادر به تخمک گذاری نیست. رایج ترین علائم این اختلال چاقی ، آکنه و و رشد غیرطبیعی موهای زائد است.

اطلاعات بیشتر در مورد راه های تشخیص تنبلی تخمدان

   2. عملکرد نامناسب هیپوتالاموس و هیپوفیز

هیپوفیز و هیپوتالاموس هورمون هایی را تولید می کنند که عملکرد طبیعی تخمدان ها را حفظ می کند. در صورت هرگونه اختلال در عملکرد این غدد، تخمک گذاری با مشکل مواجه می شود. از طرفی، ترشح بیش از حد هورمون پرولاکتین توسط غده هیپوفیز نیز منجر به وضعیتی می شود که به آن یائسگی زودرس گفته می شود. در این شرایط، تخمدان ها دچار نارسایی زودرس شده و باعث عدم تخمک گذاری زن می شوند. یائسگی زودرس زمانی اتفاق می افتد که تخمدان ها قبل از 40 سالگی دچار اختلال در عملکرد شوند.

   3. انسداد لوله فالوپ

یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در اختلال تخمک گذاری، مسدود شدن لوله فالوپ است. این وضعیت تحت شرایطی مانند ؛ عفونت لگن ، پارگی آپاندیس، آندومتریوز و جراحی های قبلی ایجاد می شود.

   4. اختلالات تیروئیدی

غده تیروئید نقش مهمی در تشکیل، لقاح و تولید استروژن ایفا می کند. ترشح غیرطبیعی هورمون های تیروئید باعث اختلال در تخمک گذاری  و چرخه قاعدگی می شوند. از طرفی کم کاری تیروئید، باعث افزایش هورمون پرولاکتین و به دنبال آن بروز کیست و نازایی می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر ناباروری

قدرت باروری با افزایش سن کاهش می یابد. دلیل این امر کاهش کیفیت تخمک گذاری و افزایش احتمال نابهنجاری های کروموزومی است. با افزایش سن ، بدن تخمک کمتری آزاد می کند. همچنین افزایش سن احتمال سقط جنین در زنان و داشتن فرزندی با نابهنجاری ژنتیکی را افزایش می دهد. علاوه بر سن فاکتورهای دیگری نیز در نازایی دخیل هستند که عبارتند از:

• استعمال سیگار و دخانیات
• مصرف بیش از حد الکل
• افزایش یا کاهش شدید وزن
• استرس بیش از حد
• قرارگرفتن در معرض تشعشع

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟

افرادی که با وجود رابطه جنسی محافظت نشده برای مدت طولانی، هنوز باردار نشده اند، لازم است با یک متخصص مشورت کنند. در صورتی که شما نیز شرایط زیر را دارا هستید لازم است برای تشخیص نازایی به پزشک متخصص مراجعه کنید.

در زنان

• اگر بالای 35 سال سن دارید و بیش از 6 ماه برای بارداری تلاش کرده اید
• بالای 40 سال سن دارید
• پریودهای نامنظم داشته اید
• چرخه قاعدگی دردناک تجربه کرده اید
• مشکلات باروری شناخته شده دارید
• مبتلا به آندومتریوز یا بیماری التهابی لگن هستید
• سابقه چندبار سقط جنین داشته اید
• تحت درمان سرطان قرار گرفته اید

در مردان

• اگر مشکلات مربوط به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم داشته اید
• سابقه اختلالات جنسی ، پروستات و مشکلات بیضه داشته اید
• با کوچک بودن بیضه ها و تورم در کیسه های بیضه مواجه هستید
• سابقه مشکلات مرتبط با باروری در خانواده دارید

سوالات متدوال

1- پزشکان چگونه مشکلات باروری را تشخیص می دهند؟

اصلی ترین روش تشخیصی از طریق جمع آوری اطلاعات و سابقه پزشکی و جنسی از زوج ها است. ارزیابی اولیه شامل تجزیه و تحلیل مایع منی، ارزیابی تخمدان ها ، سونوگرافی واژینال و آزمایش های هورمونی است.

2- درمان ناباروری چگونه است؟

نازایی و ناباروری با روش های مختلفی همچون دارو درمانی ، جراحی ، تلقیح داخل رحمی ، لقاح مصنوعی و سایر فناوری هایی که برای کمک به بارداری ایجاد شده اند، قابل درمان است. نوع درمان بستگی به عواملی همچون مدت زمان ناباروری ، سن و اولویت درمانی زوجین دارد.

3- آیا خود ارضایی مکرر بر قدرت باروری مردان تاثیر می گذارد؟

تحقیقات نشان دهنده عدم نقش داشتن خود ارضایی در ناباروری است. بنابراین استمنا نقشی در نازایی ندارد، زیرا تعداد طبیعی اسپرم ها در اثر خود ارضایی کاهش نمی یابد.