رحم عضوی گلابی شکل است و نقش مهمی در قاعدگی، باروری و بارداری دارد. رحم توخالی و عضلانی است و بین راست روده و مثانه در لگن قرار می‌گیرد. برخی عوامل باعث ایجاد مشکلاتی در رحم می‌شود. چسبندگی رحم یکی از عوارضی که به دلیل جراحی و عفونت ایجاد می‌شود. در این مطلب قصد داریم تا شما را با چسبندگی رحم، علائم و درمان این عارضه آشنا کنیم.
بیشتر بخوانید: سرویسیت یا عفونت دهانه رحم چیست؟
چسبندگی رحم چیست؟
در طول چرخه قاعدگی، پوشش داخلی رحم شما دچار تغییراتی می‌شود. پوشش داخلی که پوشش آندومتر نامیده می‌شود با نزدیک شدن به تخمک گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) ضخیم تر و پرخون می‌شود. اگر تخمک بارور شود، در لایه داخلی رحم شما لانه گزینی می‌کند و بارداری آغاز می‌گردد. اگر بارداری اتفاق نیفتد پوشش آندومتر می‌ریزد. این روند در هر سیکل قاعدگی تکرار می‌شود مگر اینکه بارداری اتفاق بیفتد.
آسیب و عفونت بافت آندومتر اغلب به پوشش داخلی رحم آسیب می‌رساند و باعث ایجاد چسبندگی رحم (بافت اسکار) بین دیواره‌های داخلی رحم می‌شود. عفونت‌ها معمولا باعث سندرم آشرمن نمی شوند. زمانی که در حین جراحی رحم، مانند کورتاژ و سزارین، دچار عفونت شوید احتمال ابتلا به چسبندگی افزایش می‌یابد.
در عارضه چسبندگی، دیواره‌های رحم به طور غیر طبیعی به یکدیگر می‌چسبند. سندرم آشرمن (Asherman Syndrome) اصطلاحی است که برای توصیف چسبندگی داخل رحم استفاده می‌شود. اسکار خفیف با نوارهای کششی نازک و اسکار شدیدتر با تشکیل نوارهای ضخیم همراه است. در چسبندگی‌های شدیدتر انسداد یا تخریب جزئی یا کامل رحم رخ می‌دهد.
اگرچه تشکیل بافت اسکار پس از آسیب به رحم روند طبیعی بهبودی است اما چسبندگی دیواره رحم در برخی موارد مشکل ساز است. چسبندگی باعث می‌شود قسمت‌هایی از بدن که به طور معمول به یکدیگر متصل نیستند بچسبند. به عنوان مثال، روده ممکن است با چسبندگی به رحم متصل شود یا لوله فالوپ به تخمدان بچسبد.
علائم و نشانه های چسبندگی رحم
علائم سندرم آشرمن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است تمامی علائم در یک فرد دیده شود یا اینکه هیچ علائمی نداشته باشد. برخی از علائم عبارتند از:
- پریودهای سبک (هیپومنوره)
- نداشتن پریود (آمنوره): اگر بافت اسکار جایگزین بافت آندومتر شود، دهانه رحم را مسدود می‌کند و جریان خون قاعدگی متوقف می‌شود.
- گرفتگی یا درد شدید: چسبندگی، حرکت طبیعی اندام‌های لگنی را مختل می‌کند و باعث درد می‌شود.
- ناتوانی در باردار شدن: اسکار رحم توانایی فرد برای باردار شدن را کاهش می‌دهد، زیرا در این وضعیت خون رسانی به پوشش آندومتر کاهش می‌یابد.
علائم چسبندگی داخل رحمی بر اساس شدت چسبندگی متفاوت است. بیمارانی که چسبندگی حفیفی دارند پریودهای سبک خواهند داشت. کسانی که چسبندگی شدید دارند ممکن است قاعدگی نداشته باشند. اگر جریان قاعدگی مسدود شود، خون در حفره رحم جمع شده و باعث درد می‌شود.
تشخیص چسبندگی رحم
اگر علائم چسبندگی را دارید، در اسرع وقت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. اسکار رحم در تصویربرداری مانند هیستروسالپنگوگرام (عکسبرداری با اشعه ایکس از لگن)، سونوگرافی لگن و سونوگرافی سالین (سونوگرافی با آب استریل) قابل مشاهده است.
هیستروسکوپی دقیق ترین روش برای ارزیابی چسبندگی های داخل رحمی است. هیستروسکوپی روشی است که در آن یک لوله باریک مجهز به دوربین وارد رحم شده و بخش‌های داخلی توسط پزشک بررسی می‌شود.
ممکن است پزشک شما یک سونوگرافی ترانس واژینال برای اندازه گیری ضخامت آندومتر و بیوپسی از پوشش رحم برای بررسی اینکه آیا هنوز بافت آندومتر طبیعی دارید یا خیر، انجام دهد.
درمان چسبندگی رحم
اگر سندرم آشرمن باعث درد نمی‌شود و قصد بارداری در آینده ندارید، ممکن است اصلا نیازی به درمان نداشته باشید. در این مورد توصیه می‌کنیم حتما به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. درمان چسبندگی های رحم به طور کلی شامل برداشتن بافت اسکار و تلاش برای جلوگیری از ایجاد اسکار است.
درمان جراحی چسبندگی داخل رحمی با هدایت هیستروسکوپی انجام می‌شود. برای برش بافت اسکار از یک هیستروسکوپ ویژه عملیاتی استفاده می‌شود. درمان اسکارهای خفیف و متوسط در مطب پزشک انجام می‌شود. در مواردی که اسکار ضخیم باشد بیمار بیهوش می‌شود.
پس از بریدن چسبندگی ها، بسیاری از جراحان توصیه می‌کنند که به طور موقت وسیله ای مانند کاتتر پلاستیکی یا بالون را در داخل رحم قرار دهند تا دیواره‌های رحم از هم دور بماند و احتمال چسبندگی کاهش یابد.
درمان هورمونی با استروژن و آنتی بیوتیک ها اغلب پس از جراحی تجویز می‌شود تا احتمال بازگشت چسبندگی ها کاهش یابد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به بیش از یک عمل جراحی برای از بین بردن چسبندگی باشد.
جلوگیری از تشکیل اسکار
بافت اسکار در حقیقت نوارهایی از بافت فیبری در داخل رحم است. سلامت حفره طبیعی رحم و پوشش آندومتری آن برای بارداری ضروری است. بافت اسکار داخل رحم اغلب باعث اختلال در بارداری و در موارد شدیدتر باعث سقط جنین می‌شود.
جلوگیری از تشکیل اسکار به کاهش عوارض جانبی سندرم آشرمن کمک می‌کند. در زیر به تعدادی از روش‌های مرسوم جهت جلوگیری از تشکیل اسکار می‌پردازیم.
- هورمون درمانی
در این روش پزشک استروژن خوراکی تجویز می‌کند. دوره درمان در این روش 30 روزه است. با مصرف استروژن رحم بافت جدیدی را جایگزین آندومتر قدیمی می‌کند.
- بالون داخل رحمی
بالون داخل رحمی (IUD) یک بالون طبی است و در حفره رحم قرار می‌گیرد. این بالن به کاهش سندرم آشرمن و رشد مجدد بافت طبیعی رحم کمک می‌کند.
- هیستروسکوپی مکرر
در این روش یک تا دو هفته پس از اولین هیستروسکوپی، جلسه دوم هیستروسکوپی برای شکستن بافت اسکار باقی مانده انجام می‌شود.
مشکلات احتمالی پس از درمان چسبندگی رحم
حتی پس از درمان آن ، برخی از بیماران پریودهای نامنظم دارند. در حاملگی‌های پس از درمان ممکن است مادران با خطر سقط جنین، زایمان زودرس، خونریزی در سه ماهه سوم بارداری و چسبیدن غیر طبیعی جفت به دیواره رحم مواجه شوند. شانس بارداری موفق پس از درمان با نوع و میزان چسبندگی ارتباط دارد.
افرادی که چسبندگی‌های خفیف تا متوسط داشتند معمولا پس از درمان قاعدگی‌های طبیعی خواهند داشت. نرخ بارداری پس از درمان در این افراد 70 تا 80 درصد است.
در چسبندگی های شدید به دلیل تخریب گسترده پوشش آندومتر احتمال بارداری 40-20 درصد کاهش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: آندومتریوز چیست و چگونه درمان می شود؟
چه کسانی بیشتر به چسبندگی رحم مبتلا می شوند؟
چسبندگی داخلی رحم یا سندروم آشرمن بیماری اکتسابی است. جراحی، عفونت و سرطان باعث ابتلا به این چسبندگی می‌شود. اگر در گذشته رحم خود را جراحی کرده اید (از جمله هیستروسکوپی،کورتاژ و سزارین) و سابقه عفونت لگنی داشتید بیشتر در معرض ابتلا به چسبندگی قرار دارید.
آیا چسبندگی رحم باعث ناباروری می شود؟
دلایل مختلفی برای ناباروری وجود دارد. گاهی اوقات، ناباروری به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و ربطی به سندرم آشرمن ندارد. اگر بعد از 12 ماه تلاش (یا شش ماه اگر بالای 35 سال سن دارید) نتوانسته اید باردار شوید یا سقط جنین داشتید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما آزمایش‌های متعددی برای تشخیص ناباروری انجام می‌دهد. در طی این آزمایش‌ها، بافت داخل رحم نیز بررسی می‌شود.
اگر ناباروری شما به دلیل چسبندگی باشد باید اقدامات درمانی مناسبی برای بهبود وضعیت خود انجام دهید.
آیا سندرم آشرمن باعث سقط جنین می شود؟
در صورت ابتلا به سندرم آشرمن می‌توانید باردار شوید. این عارضه باعث کاهش فضای داخلی رحم می‌شود. کوچک بودن فضای رشد جنین مشکلاتی را در دوران بارداری ایجاد می‌کند. رحم در طول بارداری منبسط و کشیده می‌شود. بنابراین کوچک بودن فضای داخلی رحم رشد جنین را مختل می‌کند.
چسبیدن جفت به دیواره رحم نیز برای رشد جنین در حال رشد بسیار مهم است. چسبندگی رحم خطر سقط جنین، مرده زایی یا جفت سرراهی را در دوران بارداری افزایش می‌دهد.
سوالات متداول
آیا چسبندگی در سونوگرافی دیده می‌شود؟
معاینات اولتراسوند امکان تعیین دقیق محل چسبندگی‌های احشایی و در صورت مساعد بودن شرایط تصویربرداری، چسبندگی داخل صفاقی را نیز فراهم می‌کند. به لطف این روش، گاهی اوقات می‌توان انسداد روده کوچک را نیز تشخیص داد.
آیا می‌توان از چسبندگی رحم پیشگیری کرد؟
بافت زخمی که در چسبندگی‌های رحم ایجاد می‌شود در واقع عارضه جانبی احتمالی است. اغلب، نمی‌توان از چسبندگی رحم جلوگیری کرد.
چگونه با چسبندگی رحم می‌توان باردار شد؟
حتی اگر با روش‌های درمانی مختلف چسبندگی رحم درمان نشود، باز هم می‌توانید با درمان های ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) باردار شوید. این درمان بسیار پیشرفته حتی برای افرادی که چسبندگی های لگنی شدید دارند نیز موفقیت آمیز است.
کلام پایانی
در این مطلب چسبندگی رحم و مطالب کلی پیرامون این موضوع را برای شما عزیزان شرح دادیم. اگر هر یک از علائم ذکر شده در این مطلب را دارید قبل از هر اقدامی به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. منتظر نظرات ارزشمند شما عزیزان در بخش دیدگاه‌ها هستیم. آرزوی ما سلامتی و شادی شماست.
