بارداری خارج از رحم، یک وضعیت پیچیده و خطرناک در زنان می باشد. بارداری خارج از رحم زمانی رخ می دهد که تخمک بارور شده در خارج از حفره رحم لانه گزینی می کند. این وضعیت نه تنها بر روی سلامت مادر بلکه بر روی سلامت جنین نیز تأثیر منفی می گذارد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، و روش های تشخیص و درمان بارداری خارج از رحم می پردازیم. همچنین اقدامات پیشگیری و تأثیرات این وضعیت بر بارداری های آینده را بررسی می کنیم.
بارداری خارج از رحم چیست؟
پس از لقاح، تخمک بارور شده به دیواره داخلی رحم می چسبد و باعث تشکیل جنین می شود به این فرایند لانه گزینی می گویند. در بارداری خارج از رحم (بارداری لوله ای)، تخمک بارور شده پیش از رسیدن به رحم در جای دیگری مثل لوله های فالوپ می چسبد. لوله های فالوپ فضای مناسب و شرایط لازم برای رشد و تکامل جنین را ندارند. به همین خاطر بارداری خارج از رحم همیشه باعث از دست رفتن جنین می شود. اگر بارداری خارج از رحم درمان نشود، می تواند به پارگی لوله ها، خونریزی شدید، و در موارد خطرناک به مرگ مادر منجر شود.
با مراجعه به پزشک متخصص و انجام معاینات دقیق، مشکلات بارداری خارج از رحم قابل تشخیص هستند و در صورت لزوم، اقدامات درمانی مناسب جهت حفظ سلامت مادر انجام می شود.
علائم حاملگی خارج از رحم
علائم حاملگی خارج از رحم شبیه علائم حاملگی عادی می باشند، اما در برخی موارد تفاوت هایی نیز دیده می شوند. برخی از علائم رایج حاملگی خارج از رحم عبارتند از:
- خونریزی واژن
خونریزی واژینال در دوران بارداری یکی از نشانه های مهمی است که به بارداری خارج از رحم (بارداری لوله ای) اشاره دارد. خونریزی واژینال معمولاً با ویژگی های خاصی همراه است که باید به آن ها توجه کرد. خونریزی ناشی از بارداری خارج از رحم به صورت گسسته و گاهاً به رنگ آبکی یا قهوه ای تیره دیده می شود.
همچنین بخوانید : هماتوم در بارداری چیست؟
برخی از زنان ممکن است خونریزی واژینال را به اشتباه خونریزی دوران قاعدگی تشخیص دهند. لازم به ذکر است که خونریزی واژینال در دوره بارداری نسبتاً شایع است و معمولاً نشانه ای از مشکلات جدی نیست. با این حال، در صورت بروز هر گونه خونریزی، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و اقدامات لازم انجام شود و از سلامتی شما اطمینان حاصل شود.
- درد زیر شکم و لگن
درد زیر شکم و لگن معمولا ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در ساختارهای داخلی بدن، مشکلات معده یا زخم های گوارشی می باشد. اگر درد زیر شکم و لگن همراه با علائم مربوط به بارداری نظیر تاخیر در قاعدگی یا تغییر در خونریزی واژینال باشد، مهم است که این موضوع را با پزشک به اشتراک بگذارید تا ارزیابی دقیق انجام شود و راهنمایی لازم دریافت کنید.
برای اطلاعات بیشتر درباره دیگر دلایل درد زیر شکم در بارداری کلیک نمایید.
- مشکلات گوارشی و ادراری
در دوران بارداری، تغییرات در الگوی ادراری و گوارشی امری طبیعی است. اما تجربه درد، اسهال یا مشکلات دیگر در این زمینه ها، ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت دستگاه ادراری یا نفخ و ناراحتی معده باشد. بهتر است هر گونه تغییر ناخواسته یا علائم نگران کننده را به پزشک خود اطلاع دهید تا ارزیابی دقیق انجام شود و نیاز به مداخله درمانی مشخص شود.
- درد شانه
درد شانه نشانه حاملگی خارج از رحم می باشد، به ویژه اگر با علائمی نظیر خونریزی و پارگی لوله های فالوپ همراه باشد. در صورت پارگی لوله های فالوپ، درد شانه با علائمی نظیر غش کردن، سرگیجه، افت شدید فشار خون، درد زیر شکم و مشکلات گوارشی همراه می شود. این وضعیت اورژانسی است و نیازمند مراجعه سریع به پزشک است.
علت بارداری خارج از رحم
گیر کردن تخمک بارور شده در لوله های فالوپ یکی از شایع ترین علل حاملگی خارج از رحم می باشد. عموما بیشتر حاملگی های خارج از رحم در لوله های فالوپ ایجاد می شوند. علت اصلی حاملگی خارج از رحم به عوامل زیر برمیگردد:
- وجود بافت اسکار در لوله فالوپ یا التهاب بافت های لگن به دلیل جراحی لگن
- آسیب دیدن لوله فالوپ به دلیل عفونت های مقاربتی
- مشکلات مادر زادی لوله فالوپ
- وجود توده در لوله فالوپ
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این مشکل هستند؟
بارداری خارج از رحم در زنان با وجود هر یک از موارد زیر افزایش پیدا خواهد کرد:
- بارداری در سنین بالا
- سابقه انجام جراحی لگن، جراحی شکم یا سقط جنین مکرر
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز (آندومتریوز چیست و چگونه درمان می شود)
- بارداری، با وجود بستن لوله رحمی یا دستگاه داخل رحمی (IUD)
- لقاح با مصرف دارو یا روش های دیگر باروری
- کشیدن سیگار
- سابقه حاملگی خارج از رحم
- سابقه بیماری های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا (عفونت در بارداری)
- ناهنجاری های ساختاری در لوله های فالوپ؛ که حرکت تخمک را سخت می کند.
عوارض احتمالی بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم با عوارض مختلفی همراه می باشد. در برخی موارد، توده حاصل از بارداری خارج از رحم به طور طبیعی از بین می رود و بدون هیچ علامتی از بارداری عبور می کند. اما در موارد دیگر، ممکن است درد خفیف و خونریزی شبیه به سقط جنین رخ دهد. اگر این اتفاق بیافتد، نیاز به اقدامات خاصی نیست. در صورتی که تخمک بارور شده در لوله فالوپ بماند تا اندازه معینی باعث کشیدگی لوله فالوپ می شود و علائم خفیفی ایجاد می کند. اگر چنانچه تخمک بارور شده به رشد خود ادامه دهد، لوله فالوپ پاره می شود. در نتیجه، خونریزی داخلی و درد شدید ایجاد می شود که نیاز به مداخله فوری پزشک دارد.
راه های تشخیص حاملگی خارج رحمی
در ادامه، راه های تشخیص حاملگی خارج از رحم شرح داده شده اند:
1. معاینه بدنی
اولین گام در تشخیص بارداری خارج از رحم، گرفتن شرح حال و انجام معاینه بدنی است. پزشک با بررسی علائم و نشانه های بالینی مانند درد، خونریزی و سایر علائم سعی می کند به نتیجه گیری اولیه برسد. معاینه بدنی شامل چک کردن فشار خون، بررسی نبض و بررسی نقاط حساس در ناحیه شکم و لگن می شود. اطلاعات اولیه به پزشک کمک میکنند که در مورد احتمال بارداری خارج از رحم تصمیم بگیرد. اگر پزشک به وجود حاملگی خارج از رحم مشکوک شود، ممکن است آزمایش های پیشرفته تری مانند سونوگرافی یا آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) تجویز کند.
2. انجام تست بارداری
پزشک با درخواست آزمایش خون، سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) را اندازه گیری می کند. افزایش ناگهانی هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) نشانه بارداری است، زیرا این هورمون توسط جنین در دوران بارداری تولید می شود و به مرور زمان افزایش پیدا می کند. آزمایش خون یکی از روش های معتبر برای تشخیص بارداری و تایید وجود جنین در رحم می باشد.
برای بررسی چکاپ و آزمایش های بارداری کلیک کنید.
3. سونوگرافی ترانس واژینال
سونوگرافی ترانس واژینال یک روش تصویر برداری در حوزه پزشکی است که پروب سونوگرافی به داخل واژن وارد شده و با استفاده از امواج صوتی تصاویر دقیقی از رحم، تخمدان ها، و لوله های فالوپ می گیرد. سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک کمک می کند تا محل دقیق بارداری را ببیند. در برخی موارد سونوگرافی شکم نیز برای تایید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی به کار می رود.
4. لاپاراسکوپی تشخیصی
در حاملگی خارج از رحم، لاپاراسکوپی تشخیصی به پزشک کمک می کند که به طور مستقیم و با دقت ساختارهای حفره شکم و لگن را مشاهده کند. از طریق برش های کوچک در دیواره شکم، لاپاراسکوپ و ابزارهای کمکی وارد می شوند و پزشک می تواند محل حاملگی خارج از رحم را بررسی و تشخیص بدهد.
راه های درمان حاملگی خارج از رحم
راه های درمان حاملگی خارج از رحم شامل موارد زیر می شوند:
1. دارو درمانی
متوترکسات یک داروی مؤثر در درمان بارداری خارج از رحم است. این دارو با متوقف کردن رشد سلولی، منجر به حل شدن سلول های مرتبط با حاملگی خارج از رحم می شود. پس از تزریق متوترکسات، پزشک با اندازه‌گیری سطح هورمون گنادوتروپین در بدن، اثر بخشی درمان را ارزیابی می کند. اگر سطح هورمون گنادوتروپین به اندازه کافی کاهش پیدا نکرده باشد، پزشک تصمیم به تجویز دوز اضافی متوترکسات می گیرد. عوارض جانبی این دارو محدود و اثر بخشی بالایی دارد. در عین حال، انتظار می رود که این دارو به خوبی بارداری خارج از رحم را کنترل کند. انتخاب این دارو و نحوه استفاده بر اساس اندازه توده، غلظت هورمون HCG و وضعیت کلینیکی بیمار توسط پزشک معالج تعیین می شود.
2. جراحی لاپاراسکوپی
سالپنگوستومی و سالپنژکتومی، دو روش جراحی لاپاراسکوپی برای درمان حاملگی خارج از رحم هستند. در سالپنگوستومی، تنها تخمک بارور شده از لوله فالوپ برداشته می شود، در حالی که در سالپنژکتومی هم تخمک و هم لوله فالوپ از بین می روند. انتخاب بین این دو روش بستگی به وضعیت لوله فالوپ و شدت خونریزی دارد. تصمیم با دقت توسط پزشک متخصص بر اساس مشخصات بیمار گرفته می شود.
3. جراحی اضطراری
در صورتی که حاملگی خارج از رحم باعث خونریزی شدید شود، ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی باشد. جراحی اضطراری به دو صورت لاپاراسکوپی (استفاده از دستگاه لاپاراسکوپ برای مشاهده داخل شکم) یا لاپاراتومی (ایجاد برش عرضی روی شکم) انجام می شود. در بعضی موارد، اگر لوله فالوپ هنوز به نسبت سالم باشد، می توان آن را نجات داد. اما در موارد شدید، اگر لوله فالوپ پاره شده باشد، باید برداشته شود.
نحوه پیشگیری از بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم قابل پیشگیری نیست. با این حال، می توان با رعایت برخی نکات بهداشتی و ایجاد سبک زندگی سالم خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم را کاهش داد:
- اجتناب از شرکای جنسی متعدد
- پیشگیری از بیماری های مقاربتی با استفاده از کاندوم
- درمان عفونت لگن
- اجتناب از مصرف دخانیات
- رعایت بهداشت فردی
- چکاپ دوره ای زنان
- دوری از استرس
انواع بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم دارای انواع مختلفی است، که عبارتند از:
- بارداری لوله ای: در بارداری لوله ای، لانه گزینی جنین در لوله های فالوپ اتفاق می افتد. بارداری لوله ای شایع ترین شکل بارداری خارج از رحم می باشد.
- بارداری تخمدانی: در بارداری تخمدانی، تخمک لقاح یافته به جای لانه گزینی در رحم در همان حالت چسبیده به تخمدان شروع به رشد می کند. بارداری تخمدانی ممکن است باعث افزایش اندازه تخمدان و علائم دیگر مشکلات بارداری خارج از رحم شود.
- بارداری هتروتوپیک: در بارداری هتروتوپیک، که یک نوع نادر از بارداری خارج از رحم است، در بارداری دوقلو رخ می دهد. در بارداری هتروتوپیک، یک جنین درون رحم تشکیل می شود و در عین حال، جنین دیگر خارج از رحم معمولاً در لوله های فالوپ جا گرفته و رشد می کند.
- بارداری شکمی: در بارداری شکمی، لانه گزینی جنین و تشکیل بارداری در حفره شکمی اتفاق می افتد. بارداری شکمی نادر است و با علائم خطرناک همراه می باشد.
- بارداری دهانه رحم: در بارداری دهانه رحم، لانه گزینی جنین و تشکیل بارداری در نزدیکی دهانه رحم اتفاق می افتد.
- بارداری در محل برش سزارین: در بارداری در محل برش سزارین، تخمک لقاح یافته به جای لانه گزینی در رحم در محل برش سزارین قبلی رخ می دهد.
دلایل خونریزی در سه ماه اول بارداری
خونریزی در سه ماه اول بارداری به دلایل زیر اتفاق میافتد:
- بارداری خارج از رحم
- بارداری مولار
- سقط جنین
- تهدید به سقط، خونریزی جفتی
مراقبت بعد از عمل حاملگی خارج از رحم
مراقبت بعد از عمل حاملگی خارج از رحم مهم است و نیازمند توجه و مراقبت ویژه ای است. در ادامه، چند نکته برای مراقبت های بعد از عمل حاملگی خارج از رحم ذکر شده اند:
- پس از جراحی بارداری خارج از رحم، حفظ تمیزی و خشکی محل برش های جراحی بسیار اهمیت دارد. روزانه محل برش ها را بررسی کرده و از علائم عفونت نظیر خونریزی غیرعادی، بوی نامطبوع، گرمی و تورم اطلاع پیدا کنید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- پس از جراحی بارداری خارج از رحم، خونریزی از واژن و دفع لخته های کوچک خون را مشاهده می کنید. نگران نباشید، این وضعیت طبیعی است. خونریزی واژنینال ممکن است تا ۶ هفته پس از جراحی ادامه داشته باشد.
- از بلند کردن اشیاء سنگین خودداری کنید.
- برای جلوگیری از یبوست، مصرف بیشتر مایعات توصیه می شود.
- برای استراحت لگن از برقرای رابطه جنسی، استفاده از تامپون و دوش گرفتن پرهیز کنید.
- استراحت در هفته اول پس از جراحی بارداری خارج از رحم بسیار مهم است. استراحت کردن روند بهبودی و بازیابی را تسریع می کند.
سوالات متداول
1. تیم درمان حاملگی خارج رحمی از چه دکترهایی تشکیل شده است؟
حاملگی خارج از رحم یک موضوع بسیار جدی است و نیازمند توجه و درمان تحت نظارت پزشک متخصص زنان و زایمان است. دکتر ماما نیز بارداری خارج از رحم را تشخیص می دهد و شما را به متخصص زنان و زایمان ارجاع می دهد. اگر بارداری خارج از رحم باعث مشکلات جدی مانند پارگی لوله رحم و خونریزی شدید شود، نیاز به مراکز درمانی فوق تخصصی زنان و زایمان بیشتر می شود.
2. احتمال حاملگی خارج از رحم در ivf چقدر است؟
بارداری خارج از رحم در افرادی که از تکنیک های ivf استفاده می کنند، افزایش می یابد. این مسئله به ویژه در افرادی که مشکلاتی مانند اختلال در لوله های فالوپ دارند، قابل توجه است. به طور کلی، افرادی که اندومتریوز دارند یا ivf انجام داده اند بیشتر از سایر افراد در خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم قرار دارند.
بیشتر بخوانبد: درمان ناباروری با IVF
3. اگر لوله فالوپ برداشته شود آیا می‌توان باز هم باردار شد؟
بله، زنان دو لوله فالوپ دارند و حتی اگر یکی از آن ها برداشته شود، لوله دیگر همچنان می تواند تخمک ها را به سمت رحم هدایت کند. همچنین، تکنولوژی های جدید در حوزه باروری مانند تکنیک های تلقیح مصنوعی (ivf) پروسه باروری را بدون نیاز به لوله های فالوپ امکان پذیر می کنند.
4. چرا بارداری خارج از رحم شکل می گیرد؟
بارداری خارج از رحم به خاطر بسته بودن دیواره رحم و وارد نشدن تخمک بارور شده به داخل رحم شکل می گیرد.
5. حاملگی خارج از رحم با بیبی چک مشخص می شود؟
تست های بیبی چک فقط می توانند باردار بودن و یا باردار نبودن را به شما نشان دهند. تست های بیبی چک محل بارداری را به شما نشان نمی دهند. در نتیجه، از تست های بیبی چک نمی توانید برای تشخیص بارداری خارج از رحم استفاده کنید.
6. به چه دلیل دیواره رحم بسته می شود؟
دیواره رحم به دلیل عوامل مختلفی مانند عفونت ها ، جراحی ها و زخم هایی که داخل رحم وجود دارند، بسته می شود.
7. پس از حاملگی خارج رحم چه مدت باید برای بارداری مجدد صبر کرد؟
پس از درمان بارداری خارج از رحم، مشورت با پزشک برای بررسی و برنامه ریزی بارداری های آینده بسیار مهم است. همچنین، مدت زمانی که باید برای بارداری مجدد صبر کرد، به ویژگی های فردی و مشکلات بارداری زنان بستگی دارد. توصیه می شود حدودا 3 ماه پس از درمان حاملگی خارج از رحم صبر کرد. در این بازه زمانی لوله های فالوپ ترمیم می شوند و خطرات بارداری خارج از رحم کاهش می یابند.
8. آیا بارداری خارج از رحم می تواند به تولد نوزاد منجر شود؟
در بارداری خارج از رحم، تخمک بارور شده در لوله های فالوپ قرار دارد و به دلیل شرایطی نمی تواند به رحم منتقل شود. به همین دلیل، حاملگی خارج از رحم معمولاً منجر به مرگ جنین می شود.
9. چه زمانی از دارو برای درمان حاملگی خارج رحمی استفاده می شود؟
در صورتی که حاملگی خارج از رحم در مراحل ابتدایی باشد و تخمک بارور شده باعث پارگی لوله فالوپ نشده باشد، پزشک ممکن است تصمیم به استفاده از داروی متوترکسات برای درمان این وضعیت بگیرد. زنانی که در دوران شیردهی به سر می برند یا به بیماری های خاصی مبتلا هستند، از این دارو نمی توانند استفاده کنند.
10. آیا بارداری خارج از رحم می تواند بر بارداری های بعدی تاثیر بگذارد؟
اگر یک بار حاملگی خارج از رحم را تجربه کنید، احتمال بروز آن در بارداری های بعدی افزایش می یابد. برای کاهش این خطر و حفظ سلامت بارداری های آینده، مهم است که علائم حاملگی خارج از رحم را بشناسید و تا زمانی که تخمک بارور شده داخل رحم لانه گزینی نکرده است، تحت نظر پزشک متخصص زنان باقی بمانید. پزشک با ارزیابی دقیق وضعیت شما و اطلاعات دیگری که در اختیار دارد، راهنمایی های لازم را ارائه خواهد کرد.
11. آیا حاملگی خارج از رحم با سونوگرافی مشخص می شود؟
در برخی موارد، بارداری خارج از رحم با سونوگرافی شکمی قابل تشخیص نیست و برای تایید و یا رد کردن این تشخیص، انجام سونوگرافی واژینال ضروری است. سونوگرافی واژینال به پزشک کمک می کند که به صورت دقیق و با رزولوشن بالا به جستجوی بارداری خارج از رحم بپردازد و لوله های رحم و تخمدان ها را نیز بررسی نماید.
12. آیا می توان از داروی گیاهی برای دفع حاملگی خارج از رحم استفاده کرد؟
استفاده از دارو های گیاهی یا روش های خانگی برای دفع حاملگی خارج از رحم توصیه نمی شود. بارداری خارج از رحم می تواند به عوارض خطرناکی منجر شود و نیاز به مراجعه به پزشک دارد. در صورت مشاهده علائم بارداری خارج از رحم، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را با توجه به شرایط دریافت کنید.
13. آیا امکان اینکه یک جنین داخل رحم و دیگری خارج رحم باشد وجود دارد؟
تشکیل جنین در لوله های فالوپ به عنوان شایع ترین حالت حاملگی خارج از رحم مطرح می شود. این موقعیت اغلب باعث پاره شدن لوله های فالوپ می شود. همچنین، بارداری در دهانه رحم یا در محل سزارین قبلی نیز ممکن است رخ دهد که این شرایط خطرات جانی برای مادر به همراه دارند. در موارد خیلی نادر، امکان دارد یک خانم همزمان دچار بارداری داخل رحم و بارداری خارج از رحم شود.
14. آیا حاملگی خارج رحم خطرناک است؟
پاره شدن و خونریزی شدید در لوله های فالوپ منجر به مرگ مادر می شود. به همین دلیل در صورت وقوع بارداری خارج از رحم سریعا تحت نظر پزشک متخصص درمان را شروع کنید.
15. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که با علائم و نشانه های زیر مواجه شدید، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید در ناحیه شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
- درد شانه
- غش
