تنبلی تخمدان

برخی بیماری‌ها هستند که فقط خانم‌ها را درگیر می‌کنند. یکی از خطرناک ترین و شایع ترین آن‌ها که منجر به تهدید سلامتی خانم‌ها می‌شود، تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک است. این اختلال در همه افراد دارای علائم یکسانی نیست و مانند بقیه سندروم‌ها می‌تواند همراه با علائمی دیگر باشد و یا به تنهایی بروز پیدا کند. دلیل نام گذاری این سندرم، وجود تخمدان‌های بزرگ حاوی تعدادی زیادی کیست کوچک است.

این بیماری هورمون‌های بدن را تحت تاثیر قرار داده و موجب مختل شدن روند طبیعی تخمک گذاری می‌شود. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا به طور کامل تنبلی تخمدان و علل ایجاد آن را بررسی کنیم.

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان که با نام‌های PCOS یا سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری شایع غدد درون ریز بوده که مملو از مشکلات زیبایی، تولید مثل و هورمونی است.

این بیماری عملکرد تخمدان‌ها، پانکراس، قشر آدرنال، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز را مختل کرده و منجر به اختلال در ترشح هورمون‌های آندروژن (Androgen) یا تستوئید (Testoid) می‌شود، به این صورت که از بالغ شدن تخمک جلوگیری کرده و باعث عدم تخمک گذاری و در نتیجه ایجاد مشکلانی چون ناباروری می‌شود.

همچنین بخوانید راه های درمان ناباروری چیست؟

میزان شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان

شیوع PCOS در زنان در سنین باروری (15 تا 44 سالگی) بین 2.2 تا 26.7 درصد است که می‌توان گفت 70 درصد این بیماران از بیماری خود آگاه نیستند و به طور اتفاقی در زمان چکاپ و یا به دلیل باردار نشدن، پزشک آن را تشخیص می‌دهد.

علت ایجاد تنبلی تخمدان

هنوز دلیل قطعی برای علت سندرم تخمدان پلی کیستیک شناخته نشده است. اما پزشکان بر این باورند که موارد زیر می‌توانند در ابتلا به این بیماری موثر باشند:

• وراثت
• مقاومت بدن به انسولین
• چاقی و افزایش بافت‌های چربی در بدن
• التهابات در بدن
• داشتن زندگی ناسالم و کم تحرک
• استرس
• تغذیه نامناسب

علائم تنبلی تخمدان

بروز علائم در هر فرد متفاوت است. این علائم در برخی خانم‌ها ممکن است در اولین دوره قاعدگی آشکار شود و در برخی دیگر می‌تواند پس از افزایش وزن و یا ایجاد مشکل در باروری بروز پیدا کند. علائم PCOS عبارتند از:

• پریودهای نامنظم: اختلال در تخمک گذاری منجر به مختل شدن چرخه قاعدگی شده و ممکن است بیمار کم تر پریود شده و یا اصلا پریود نشود.
• خونریزی‌‌های شدید: عدم تخمک گذاری و عدم ریزش دیواره رحم برای مدت طولانی، می‌تواند دوره‌های پریود سنگین تر از حد معمول را در پی داشته باشد.
• رشد موی زائد و مردانه یا هیرسوتیسم: رشد موی مردانه روی صورت و بدن (پشت، سینه و شکم) در بیش از 70 درصد زنان مبتلا به این سندرم دیده می‌شود.
• طاسی الگوی مردانه: نازک تر شدن موهای سر می‌تواند منجر به ریزش مو شود.
• ایجاد آکنه یا جوش: هورمون‌های مردانه باعث چرب تر شدن پوست شده و جوش‌هایی را در نواحی مختلف بدن مثل صورت، سینه و قسمت بالای کمر ایجاد می‌کنند.
• تیره شدن پوست: باعث ایجاد لکه‌های تیره پوست در چین‌های بدن مثل چین‌های روی گردن، کشاله ران و زیر سینه‌ها می‌شود.
• اضافه وزن: می‌توان گفت در حدود 80 درصد از زنان مبتلا به این بیماری دچار اضافه وزن یا چاقی هستند.
• سردرد: تغییرات هورمونی علت سردرد در زنان مبتلا به PCOS است.

علائم دیگر این بیماری شامل موارد زیر هستند:

• تغییرات خلق و خو
• خشک و کم سو شدن چشم‌ها
• کیست تخمدان
• کسالت، سستی و مشکلات خواب
• مشکلات بارداری
• گرگرفتگی
• تعرق شبانه
• کاهش میل جنسی
• خشکی واژن
• تحریک پذیری یا عدم تمرکز

عوارض تنبلی تخمدان

• ناباروری
• سندروم متابولیک
• قند خون بالا
• فشار خون بالا
• کاهش کلسترول خوب HDL
• افزایش کلسترول بد LDL
• بیماری قلبی
• دیابت
• سکته
• آپنه خواب یا وقفه تنفسی خواب
• سرطان آندومتری (آندومتریوز چیست و چگونه درمان می شود؟)
• افسردگی و اضطراب
• دیابت بارداری یا افزایش فشارخون در بارداری
• سقط جنین
• زایمان زودرس
• بیماری کبد چرب غیر الکلی
• خونریزی غیرطبیعی رحم

تنبلی تخمدان و بارداری

تخمدان پلی‌کیستیک شامل کیست‌های کوچکی است که در تخمدان‌ها جا خشک کرده‌اند. در تعریف کیست‌ها می توان گفت که کیست به مانند ساکی است که تخم در آن رشد و نمو پیدا می‌کند. بنابراین در حالت بیماری پلی‌کیستیک، به خاطر عدم وجود تعادل در هورمون‌ها، این ساک‌های ایجاد شده رشد نکرده و نمی‌توانند تخمی که در بر گرفته است را آزاد کنند، در نتیجه عمل تخمک‌گذاری رخ نمی‌دهد و باعث قطع شدن چرخه طبیعی قاعدگی شده و باردار شدن را سخت تر می‌کند. می‌توان گفت در حدود 70 تا 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دچار مشکلات باروری هستند و این بیماری نیز می‌تواند باعث افزایش خطر عوارض بارداری نیز شود.

تقریبا می‌توان گفت زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دو برابر بیش تر از دیگر افراد در معرض خطرات زیر قرار می‌گیرند:

• زایمان زودرس
• سقط جنین
• فشار خون بالا
• دیابت بارداری

اما با کنترل این بیماری، کاهش وزن، کاهش سطح قند خون و دیگر درمان‌های باروری می‌توان بارداری را بهبود بخشید و شانس داشتن یک بارداری سالم را افزایش داد.

چگونه PCOS تشخیص داده می شود؟

پزشک سندرم تخمدان پلی کیستیک را در صورتی که بیمار علائم زیر را داشته باشد، تشخیص می‌دهد:

• بالا بودن سطح آندروژن
• پریودهای نامنظم
• کیست در تخمدان‌ها

پزشک برای تشخیص این علائم از موارد زیر استفاده می‌کند:

• معاینه لگنی
• آزمایش خون
• سونوگرافی

برای اطلاعات بیشتر درباره روش های تشخیص و علائم تنبلی تخمدان کلیک کنید.

درمان تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک

برای درمان این عارضه پزشک در کنار بهبود سبک زندگی بیمار از درمان‌های رایج پزشکی نیز استفاده می‌کند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم؛

  1. درمان تنبلی تخمدان با بهبود سبک زندگی

پزشک معمولا با ارائه روش‌هایی برای تغییر سبک زندگی بیمار مانند پیروی از یک رژیم غذایی سالم و مناسب، کاهش وزن استاندارد و داشتن تحرک کافی و ورزش روزانه درمان را شروع می‌کند.

• رژیم غذایی مناسب برای PCOS: رژیم‌های کم کربوهیدرات در کنار کمک به کاهش وزن، تاثیر بسیاری در کاهش سطح انسولین خواهد داشت. مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به درمان تنبلی تخمدان کمک شایانی می‌کنند.
• کاهش وزن: از دست دادن تنها 5 تا 10 درصد وزن بدن علاوه بر این که می‌تواند چرخه قاعدگی را تنظیم کند و علائم PCOS را بهبود بخشد، در کاهش انسولین، خطر بیماری قلبی و دیابت و بهبود سطح کلسترول نیز موثر خواهد بود.
• تحرک و ورزش: ورزش کردن به میزان حداقل 3 روز در هفته به مدت 30 دقیقه، می‌تواند به کاهش وزن کمک کرده و در بهبود تخمک گذاری و سطح انسولین موثر واقع شود.

  2. درمان دارویی سندرم تخمدان پلی کیستیک

پزشک با توجه به شرایط بیمار برخی داروها را تجویز می‌کند:

• مصرف روزانه پروژستین (Progestin) به صورت قرص، تزریقی، چسب یا حلقه واژن: برای تنظیم تخمک گذاری، تنظیم تعادل طبیعی هورمونی، از بین بردن علائمی مثل رشد موهای زائد، محافظت در برابر سرطان آندومتر
• متفورمین (Metformin): این دارو با نام‌های‌گلوکوفاژ، فورتامت و … در بازار موجود است که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می‌شود و با بهبود سطح انسولین در بدن به درمان PCOS نیز کمک می‌کند.
• کلومیفن (Clomifene): کلومیفن (کلومید) یک داروی باروری است که به باردار شدن زنان مبتلا به تنبلی تخمدان کمک می‌کند.
• داروها و درمانهایی برای رفع موهای زائد: از کرم افلورنیتین (Vaniqa) برای کند کردن رشد مو و از لیزر موهای زائد و الکترولیز برای خلاص شدن از شر موهای زائد صورت و بدن استفاده می‌شود.

  3. عمل جراحی

اگر درمان های دارویی و تغییر سبک زندگی اثر گذار نباشند، ممکن است پزشک گزینه جراحی را برای بهبود باروری انتخاب کند. در روش جراحی با استفاده از حفاری تخمدان (با ایجاد سوراخهای کوچک در تخمدانها با کمک لیزر یا سوزن نازک گرم شده) تخمک گذاری طبیعی بازگردانده می‌شود.

چطور با وجود تخمدان پلی کیستیک باردار شویم؟

یکی از شایع ترین دلایل ناباروری در زنان، سندروم تخمدان پلی کیستیک است که البته این دلیل قطعی نبوده و حتی با وجود آن هم باز می‌توان با تغییر در شیوه زندگی و داروهای باروری و استفاده از IVF به بارداری دست یافت.

  4. روش های سنتی برای درمان تخمدان پلی کیستیک

• جوشانده دم گیلاس: برای استفاده از این جوشانده باید دم گیلاس، کاکل ذرت و تخم هویج را روزی سه بار به صورت جوشانده و منظم استفاده کرد تا آثار آن بر روی بیماری هویدا شود.
• سیاه دانه و عسل: یکی از رایج ترین ترکیب‌های دارویی برای درمان تنبلی تخمدان، ترکیب سیاه دانه و عسل است. برای استفاده از این ترکیب موثر باید مقداری عسل و سیاه دانه نیم کوب را با هم مخلوط کرده و روزانه به میزان دو قاشق مرباخوری از آن را در دو وعده مختلف (به طور مثال صبح و شب) میل کنید.
• گیاه پنج انگشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که این گیاه در کنترل بیماری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بسیار کمک کننده و تاثیرگذار است. برای این منظور، می‌بایست این گیاه را حداقل به مدت سه الی چهار ماه به صورت منظم مصرف کرد تا نتایج دلخواه را بدست آورد.
• گیاه شیرین بیان: طبق بررسی‌های انجام شده، استفاده از گیاه شیرین بیان نه تنها در حفاظت از کبد و بافت‌های غشایی در معده و مسیرهای تنفسی موثر بوده بلکه به بهبود نظم قاعدگی و باروری کمک کرده و نقشی اساسی در درمان بیماری تخمدان پلی‌کیستیک ایفا می‌کند.
• عصاره نخل اره‌ای: این گیاه با دارا بودن خواص ضد آندروژنی خود می‌تواند به درمان این سندورم که به علت بالا رفتن سطح هورمون آندروژن در زنان ایجاد می‌شود، کمک کند.
• عرق رازیانه: برای استفاده از تاثیر این عرق در درمان تنبلی تخمدان باید به مدت چهل شب، هرشب یک لیوان از این عرق را همراه با یک قاشق مرباخوری عسل میل کنید. البته استفاده از این ترکیب باید حتما در زمان‌هایی جز زمان قاعدگی باشد.
• روغن زنجبیل: ماساژ تخمدان‌ها هر شب با روغن زنجبیل یا گزنه تاثیر زیادی در درمان خواهد داشت.
• جوشانده پیاز: جوشانده پیاز در رشد تخمک و باردار شدن بسیار موثر بوده و به درمان تخمدان پلی کیستیک و تنظیم پریود کمک شایانی می‌کند.
• بادکش گرم و خشک: یکی از روش‌های درمان تخمدان پلی‌کیستیک در طب سنتی، بادکش گرم و خشک در نواحی تخمدان، کمر، کتف و ناحیه تیروئید است.
• ورزش: همان طور که واضح و روشن است ورزش و فعالیت بدنی منظم کمک شایانی به بهبود انواع بیماری‌ها در بدن انسان می‌کند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به تنبلی تخمدان نیز اشاره کرد. ورزشی منظم مثل شنا به مدت یک ماه، برای سه روز در هفته علاوه بر کاهش وزن و خوش اندام شدن کمک شایانی به بهبود تنبلی تخمدان و درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک می کند.
• رژیم غذایی: عمده مشکلات تمامی افراد، پس از بر هم خوردن رژیم غذایی آن‌ها و یا استفاده از غذاهایی پرچرب و مضر به وجود می‌آید. برای درمان تخمدان پلی‌کیستیک باید از رژیم غذایی کم کالری استفاده و غذاهای فرآوری شده را محدود کرد. این عمل علاوه ‌بر تاثیر زیاد بر روند درمان این بیماری، کاهش وزن را نیز در پی دارد. در انتخاب یک رژیم غذایی مناسب برای درمان این بیماری باید به استفاده از کربوهیدرات‌هایی که حاوی فیبر بالایی هستند، توجه ویژه کرد. هر چه فیبر غذا بیش تر باشد سرعت هضم آن کندتر و قند خون هم به آرامی بالا می‌رود. از جمله کربوهیدرات‌های با فیبر بالا می‌توان به نان‌ها و غلات، ماکارونی سبوس‌دار، بلغور، جو، برنج قهوه‌ای و حبوبات اشاره کرد. در مقابل مصرف کربوهیدرات‌های ناسالم مثل نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی، کیک و آبنبات، بستی و دونات در رژیم‌های غذایی تاثیر عکسی را بر بهبود روند درمانی تخمدان پلی‌کیستیک دارد.

  4. مصرف خوراکیها و غذاهای مفید برای درمان تنبلی تخمدان

برخی مواد غذایی و خوراکی‌های مفید برای درمان تخمدان پلی کیستیک در زیر نام برده شده‌اند:

• روغن زیتون بودار
• گوشت گوسفند
• تخم مرغ
• نخود
• میوه‌هایی مثل: خرما، انگور، انجیر، توت، سیب، گلابی، مویز
• دمنوش‌هایی از قبیل آویشن، نعناع، پونه کوهی و اسطوخودوس
• عسل با پودر بادام

توصیه هایی برای پیشگیری از بیماری تخمدان پلی کیستیک

برای بهتر نتیجه گرفتن از روش‌های طب سنتی باید از انجام موارد زیر خودداری نمود و یا به حداقل ممکن رساند:

• عدم استفاده از استحمام در دوران قاعدگی
• عدم استفاده از شلوار و لباس زیر تنگ
• پرهیز از مصرف غذاهای با طبع سرد
• عدم رابطه جنسی در دوران قاعدگی
• پرخوری‌
• عدم استفاده از هر نوع ژل جنسی
• ‌ عدم برقراری رابطه جنسی با شکم پر و برعکس با شکم خالی
• عدم داشتن نزدیکی طولانی مدت و تکراری

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:

• در صورت پریود نشدن در حالی که باردار نیستید.
• رشد موی زائد و غیرطبیعی در صورت و بدن
• بیش از 12 ماه برای باردار شدن تلاش کرده‌اید اما موفق نشده‌اید.
• در صورت داشتن علائم دیابت مانند تشنگی یا گرسنگی بیش از حد، تاری دید یا کاهش وزن غیر قابل توضیح
• در صورت وجود قاعدگی های نامنظم

کلام آخر

در این مقاله به بررسی موضوع تنبلی تخمدان یا همان تخمدان پلی کیستیک پرداختیم. درست است که این عارضه می‌تواند خطرناک و با ناباروری در ارتباط باشد، اما ناامید نشوید. با مراجعه و تشخیص به موقع پزشک و شروع روند درمان، اکثر زنانی که دچار این عارضه هستند، بهبود پیدا کرده و می‌توانند باردار شوند. بنابراین تا جای ممکن آرامش خود را حفظ کنید. زیرا اضطراب و استرس نیز می‌توانند بر روی فرآیند تخمک گذاری اثر منفی بگذارند. با رعایت موارد ذکر شده می‌توانید از سلامتی خود به بهترین شکل محافظت کنید.