دو قلوزایی یکی از پدیده های جالب و فراگیر در زندگی انسان ها است که نه تنها مورد توجه بسیاری از محققان در حوزه علوم زیستی و پزشکی قرار گرفته است، بلکه جذابیتی خاص برای عموم مردم دارد. در این مقاله، به بررسی عوامل مختلفی که در بارداری دوقلویی مؤثر هستند، و همچنین به معرفی عوارض و چالش های آن پرداخته خواهد شد.
انواع بارداری دو قلویی
- بارداری دوقلو های همسان (مونوزیگوت): در این نوع بارداری ، دوقلو های همسان، یک تخمک بارور شده به دو قسمت تقسیم شود. در این صورت دو جنین با ژن های کاملاً مشابه تشکیل می شوند. دوقلو های همسان همیشه هم جنس هستند.
- بارداری دوقلو های غیر همسان (دو تخمکی): در بارداری دوقلو های غیر همسان، دو تخمک جداگانه بارور شده و در رحم قرار می گیرند. دوقلو های غیر همسان ممکن است شباهت هایی با همدیگر داشته باشند، اما به دلیل مشتق شدن از دو تخمک مجزا کاملاً یکسان نیستند. دوقلو های غیر همسان می توانند از دو جنس مخالف باشند.
بارداری دوقلو هفته به هفته
- سه هفته اول: در 3 هفته ابتدایی بارداری، علائم آن ممکن است ظاهر نشود و نیاز به گذشت زمان بیشتر و سونوگرافی دارید تا بتوانید بارداری دوقلو را تشخیص دهید.
- هفته چهارم: در هفته 4 بارداری، لانه گزینی اتفاق میافتد. در لانه گزینی، نطفه برای دریافت غذا و اکسیژن به دیواره رحم متصل می شود و باعث خونریزی خفیف به نام خونریزی لانه گزینی می شود. حدود 1 هفته بعد از لانه گزینی، برای هر جنین یک جفت تشکیل می شود.
- هفته پنجم تا هشتم: در هفته 5 تا 8 بارداری، حالت تهوع صبحگاهی شروع می شود که در بارداری دوقلو ممکن است شدیدتر باشد. در هفته 6 بارداری، مغز و نخاع جنین ها تشکیل می شوند. در هفته 8 بارداری، دست و پاهای جنین ها به شکل جوانه شروع به رشد می کنند. این دوره نیز با رشد بافت های قلبی جنین ها همراه است و تمام اندام های اصلی تشکیل می شوند.
- هفته نهم تا سیزدهم: در هفته ۹ تا ۱۳ بارداری، انگشتان دست، انگشتان پا و ناخن ها تشکیل می شوند. 12 هفته بعد از بارداری، صورت جنین ها پهن تر و مشخص تر می شود و اجزاء صورت مانند پلک ها، بینی، چشم ها و لب بالایی مشخص تر می شود. در هفته های پایانی 3 ماه اول، جوانه های دندان نیز در لثه های جنین ها تشکیل می شوند.
- هفته چهاردهم تا هفدهم: در هفته ۱۴ تا ۱۷ بارداری، علائم بارداری دوقلو مشابه بارداری تک قلو هستند. با این حال، مادران دوقلو معمولا برآمدگی شکم خود را زودتر نشان می دهند. در این دوره، حالت تهوع کاهش می یابد و انرژی بیشتری احساس می شود. جنین ها در این مدت می توانند دست و پاهای خود را تکان دهند و استخوان های آن ها شروع به سفت شدن می کنند. در هفته ۱۶ بارداری، جنین ها می توانند چشمشان را به آرامی پشت پلک ها حرکت دهند، اما هنوز نمی توانند چشمان خود را باز کنند. همچنین در این مدت، رشد ابرو و مژه ها شروع می شود.
- هفته هجدهم تا بیست و دوم: در هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری، ممکن است احساس درد بیشتری داشته باشید که با ورزش منظم می توانید کاهش دهید. جنین ها در این دوره با توسعه رفلکس مکیدن بوسیله جفت، شروع به مکیدن انگشتان خود می کنند و فعال تر از قبل خواهند بود. در هفته 18 بارداری، گوش نوزادان به شکل برجستگی در کنار سر آشکار می شود و می توانند صدا های اطراف را بشنوند. در هفته 20 بارداری، سر جنین ها با یک لایه موی نازک و محافظ به نام لانوگو پوشیده می شود.
- هفته بیست و سوم تا بیست و هفتم بارداری: در هفته ۲۳ تا ۲۷ بارداری، ممکن است انقباضات براکستون هیکس را احساس کنید که نشانه تمرین برای زایمان است. جنین های شما اثر انگشت تشکیل می دهند و برآمدگی های کف دست و پاهایشان به اثر انگشت و رد پا تبدیل می شوند. جنین ها ممکن است به صداهای آشنا پاسخ دهند و ریه های کوچک رشد می کنند. در هفته ۲۶ بارداری، ریه هایی که در قفسه سینه جنین ها تشکیل می شوند، برای انجام حرکات تنفسی آماده می شوند. جنین ها ماده ای به نام سورفکتانت تولید می کنند که به کیسه های هوایی در ریه ها کمک می کنند تا برای تنفس بهتر آماده شوند.
- هفته بیست و هشتم تا سی و دوم بارداری: در هفته ۲۸ تا ۳۲ بارداری، مادر ممکن است علائمی مانند کمردرد و تورم در دست ها و پاها را تجربه کند که باعث سختی در راه رفتن و خوابیدن می شوند. در این دوره، جنین ها در موقعیت بهینه ای برای زایمان طبیعی قرار می گیرند و می توانند دمای بدن خود را کنترل کرده و چشم های خود را باز و بسته کنند.
- هفته سی و سوم تا سی و ششم بارداری: در هفته ۳۳ تا ۳۶ بارداری، ریه های نوزادان برای نفس کشیدن خارج از رحم آماده می شوند و دوقلو ها در این دوره شروع به ساختن لایه های چربی و افزایش وزن می کنند. به طور متوسط، نوزادان دوقلو در زمان تولد کوچک تر از نوزادان تک قلو هستند و وزن آن ها به انداز های است که بیشتر از ۲.۳ کیلوگرم نمی باشد.
- هفته سی و هفتم تا چهل و دوم بارداری: در هفته ۳۷ تا ۴۲ بارداری، اکثر مادران زایمان می کنند. اما در صورت بارداری دوقلو، زایمان ممکن است در هفته ۳۵ رخ دهد. بنابراین، مهم است که به هرگونه نشانه ای از زایمان نزدیک دقت کنید و در صورتی که هرگونه نشانه ای مشاهده کنید، به پزشک خود اطلاع دهید.
علائم بارداری دو قلویی
علائم این نوع بارداری ممکن است مشابه علائم اولیه بارداری تک قلو باشند، اما شدیدتر. برخی از علائم بارداری دوقلو شامل افزایش سریع وزن، گرسنگی مداوم، تهوع صبحگاهی شدید، رشد سریع رحم و بروز تکانه هایی در شکم می باشند. همچنین، پزشک ممکن است در سونوگرافی بیش از یک ضربان قلب را بشنود و سطح هورمون های HCG و آلفا فتوپروتئین در خون مادر بیشتر از حد طبیعی باشند.
مراقبت های بارداری دوقلو
مادران در بارداری دوقلو به مراقبت های بارداری و پزشکی بیشتری احتیاج دارند. در طول این دوران ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتری باشد تا پزشک بتواند به خوبی مشکلات مادر و نوزادان را پیش بینی و مدیریت کند. مادرانی که دوقلو باردار هستند، نیاز دارند روزانه۶۰۰ کالری دریافت کنند تا بتوانند غذایی مورد نیاز هر دو نوزاد را تامین کنند. افزایش وزن مادر قبل از زایمان می تواند به جلوگیری از زایمان زودرس و تأمین وزن کافی برای نوزادان کمک کند. در این نوع بارداری، خطرات بیشتری وجود دارد و نیاز به مراقبت و توجه بیشتری دارید. بهتر است استراحت کافی داشته باشید و از انجام کار های سنگین خودداری کنید. ساختن یک سیستم حمایتی قوی با اعضای خانواده و شریک زندگی تان می تواند به شما کمک کند. اگر در گذشته عوارض بارداری داشتید، مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان ضروری است.
تاثیر بارداری دو قلویی بر سلامت مادر
بارداری دوقلو با عوارض و مشکلات بیشتری برای سلامت مادر همراه است. عوامل مختلفی که بر روی سلامت مادر در این وع بارداری تاثیر می گذارند، عبارتند از:
- فشارخون بارداری دوقلو: فشار خون بالا در دوران بارداری دوقلو می تواند خطر جدا شدن زود هنگام جفت را افزایش دهد و باعث عدم عملکرد بهینه کبد و کلیه ها شود.
- کم خونی: کم خونی در بارداری دوقلو به دلیل کمبود آهن شایع است و می‌ت واند باعث زایمان زودرس شود؛ بنابراین، پزشکان برای مادران مکمل آهن تجویز می کنند تا از این مشکل پیشگیری کنند.
- دیابت بارداری:. دیابت بارداری وضعیتی است که در آن سطح قند(گلوکز) خون مادر به طور نامناسب افزایش می یابد، و سلامت مادر و نوزاد را به خطر می اندازد.
- افسردگی پس از بارداری: افسردگی پس از بارداری در مادر ظاهر می شود و باعث سختی در مراقبت از کودکان می شود.
- سقط جنین: سقط جنین وضعیتی است که جنین قبل از هفته بیستم بارداری می میرد. سقط جنین با نام سندروم ناپدید شدن دوقلو نیز معروف است.
تاثیر بارداری دو قلویی بر سلامت نوزادان
بارداری دوقلو می تواند با خطرات بیشتری برای نوزادان همراه باشد. عوامل مختلفی که بر روی سلامت نوزادان در بارداری دوقلو تاثیر می گذارند، عبارتند از:
- زایمان زودرس: زایمان زودرس برای بیش از ۶۰ درصد دوقلو ها رخ می دهد. نوزادان نارس با وزن کمتر از معیار های استاندارد متولد می شوند و نیاز به مراقبت های ویژه برای تنفس، تغذیه، مقابله با عفونت و حفظ دمای بدن دارند.
- نقایص مادرزادی: نقایص مادرزادی شرایطی هستند که از زمان تولد وجود دارند و می توانند شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن را تحت تغییر قرار دهند.
- مشکلات رشد: نوزادان دوقلو معمولا کوچک تر از نوزادان تک قلو هستند. وقتی یکی از دوقلو ها به طور قابل توجه ای کوچک تر از دیگری باشد، به آن ها دوقلو های ناسازگار می گویند. دوقلو های ناسازگار بیشتر از دوقلو های دیگر به مشکلات سلامتی مبتلا می شوند.
- وزن کم هنگام تولد: نوزادانی که با وزن کمتری متولد می شوند، احتمال دارد به مشکلاتی مانند رتینوپاتی نارس در طول رشد مبتلا شوند و در مراحل بعدی زندگی با مشکلات سلامتی نظیر فشار خون بالا روبرو شوند.
عوامل افزایش دهنده بارداری دوقلو
- افزایش سن: با بارداری در سنین بالا ، احتمال دوقلوزایی نیز افزایش می یابد، زیرا سطوح هورمون استروژن در زنان بالای ۳۰ سال بیشتر است که منجر به تحریک بیشتر تخمدان ها برای تولید بیش از یک تخمک در یک زمان می شود.
- تعداد حاملگی های قبلی: هر چقدر تعداد حاملگی های قبلی یک زن بیشتر باشد، احتمال دوقلوزایی برای او بیشتر می شود.
- وزن: تحقیقات نشان داده است، زنانی که اضافه وزن دارند، بیش از یک بار در یک زمان تخمک گذاری می کنند.
- وراثت: وجود یک عامل ژنتیکی زمینه ای می تواند باعث افزایش احتمال بارداری دوقلو شود، زیرا ممکن است زن را مستعد آزاد کردن بیش از یک تخمک در یک زمان کند.
- نژاد: کمترین میزان بارداری دوقلو در آسیایی ها دیده می شود، در حالی که سیاه پوستان بیشترین آمار را دارند. احتمالاً این اختلاف بیشتر به دلیل عوامل غذایی و محیطی است تا ژنتیک.
دوقلو ها چگونه به دنیا می آیند؟
زایمان واژینال یا زایمان طبیعی روش اصلی برای تولد بیشتر نوزادان است. در طول زایمان طبیعی، رحم با منقبض شدن کمک می کند که نوزاد به بیرون رانده شود. در بارداری دوقلو احتمال هر دو روش زایمان وجود دارد، در شرایطی که هیچکدام از نوزادان در حالت سر به پایین قرار نداشته باشند یا عوارض دیگری وجود داشته باشند، ممکن است نیاز به عمل سزارین باشد. به طور کلی، نوزادان دوقلو با شرایط زیر با روش طبیعی به دنیا می آیند:
- در صورتی که هر دو نوزاد در حالت سر به پایین قرار داشته و هیچ مشکل دیگری نداشته باشید.
- دوقلو پایین تر در حالت سر به پایین است ولی دوقلو بالاتر در این حالت قرار نگرفته باشد.
تشخیص بارداری
تشخیص بارداری معمولاً از طریق تست های بارداری انجام می شود که به آسانی و با دقت می توانند بارداری را تایید کنند. آزمایش خون نیز یک روش دقیق برای تشخیص بارداری است که معمولاً پزشک انجام می دهد و می تواند بسیار زودتر از تست های ادرار، بارداری را تایید کند. آزمایش خون بارداری را به طور میانگین در حدود 6 الی ۸ روز بعد از تخمک گذاری تشخیص می دهد. همه تست های بارداری از اندازه گیری مقدار هورمون گنادوتروپین استفاده می کنند، که در صورت بارداری افزایش می یابد.
خطرات بارداری دوقلویی
- پارگی کیسه آب
- فشار خون در بارداری
- زایمان زودرس
- حالت تهوع و استفراغ
آزمایش های لازم در دوران بارداری دوقلو
در این نوع بارداری انواع مختلفی از غربالگری ها، آزمایشات و تکنیک های تصویر برداری وجود دارند که به منظور ارزیابی و پیگیری سلامت کودکان شما طراحی شده اند. این ابزارها به شما کمک می کنند تا در بهینه سازی مراقبت های دوران بارداری و رشد کودکان موثر باشید. برخی از این آزمایشات و تکنیک های تصویر برداری عبارتند از:
- غربالگری ژنتیکی: غربالگری ژنتیکی، فرآیندی است که به تشخیص احتمال بروز برخی اختلالات ژنتیکی در جنین قبل از تولد کمک می کند.
- آزمایشات سه ماه اول: در آزمایشات غربلگری سه ماه اول، از ترکیب سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر استفاده می شود. این فرآیند به تعیین خطر ابتلا جنین به نقایص مادرزادی خاص کمک می کند.
- آزمایشات سه ماه دوم: در آزمایشات غربالگری سه ماه دوم بارداری، معمولاً از چند آزمایش خون به نام نشانگر های متعدد استفاده می شود. این نشانگر ها اطلاعات مربوط به خطر بروز شرایط ژنتیکی خاص یا نقایص مادرزادی را ارائه می دهند.
- سونوگرافی: سونوگرافی می تواند در طول دوره بارداری برای بررسی رشد جنین، تخمین تاریخ زایمان و کشف هرگونه ناهنجاری ساختاری در جنین در زمان های مختلف انجام شود.
آزمایشات اضافی در دوران بارداری شامل آمنیوسنتز، نمونه برداری از پرزهای کوریونی(CVS)، نظارت بر جنین، آزمایش گلوکز و کشت استرپتوکوک گروه B می باشد.
مکمل ها و مولتی ویتامین های مصرفی در بارداری دوقلو
تغذیه مناسب در دوران بارداری برای رشد و تکامل طبیعی کودک شما بسیار حیاتی است. در این مرحله، شما نیاز به مواد مغذی اضافی دارید که برای رفع نیاز های خود و نیاز های کودک تان مفید هستند. مکمل ها و مولتی ویتامین های ضروری دوران بارداری عبارتند از:
- فولات (اسید فولیک) در پیشگیری از نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا کمک می کند. اسید فولیک 1 ماه قبل از بارداری و 3 ماه اول بارداری دوقلو مصرف می شود.
- ید برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین ضروری است.
- آهن در پیشگیری از کم خونی مادر و وزن کم نوزادان در هنگام تولد کمک می کند.
- ویتامین ۱۲ B و ویتامین D به رشد سیستم عصبی و اسکلت جنین کمک می کنند. ویتامین C به جذب بهتر آهن از رژیم غذایی کمک می کند.
چه داروهایی باعث بارداری دوقلو می شوند؟
هیچ روش قطعی برای بارداری دوقلو وجود ندارد. اما برخی از داروها می توانند احتمال آن را افزایش دهند. این داروها عموماً با افزایش تعداد تخمک هایی که در تخمدان تولید می شوند، کار می کنند. اگر تعداد بیشتری تخمک تولید شود، احتمال بارور شدن بیش از یک تخمک و بارداری دوقلو افزایش می یابد. داروهایی مانند کلومیفن و گنادوتروپین برای افزایش باروری و تحریک تخمک گذاری استفاده می شوند. مطالعات نشان داده است، زنانی که از این داروها برای افزایش باروری استفاده می کنند، شانس بیشتری برای بارداری دوقلو دارند.
غذاهای مناسب بارداری دوقلو
در زمان بارداری دوقلو به مواد مغذی خاصی مانند اسید فولیک، پروتئین، آهن، کلسیم بیشتر نیاز دارید. می توانید مواد مغذی را با مصرف غذا های سالم و ویتامین ها در دوران بارداری دریافت کنید.
بیشتر بخوانید : رژیم غذایی دوران بارداری
چه کار کنیم دوقلو باردار شویم؟
افسانه های زیادی در مورد روش هایی که ممکن است احتمال دوقلوزایی را افزایش دهند، وجود دارند. اگرچه، هیچ روش اثبات شده ای برای بهبود شانس بارداری دوقلو وجود ندارد. خوردن دارو های باروری می توانند احتمال بارداری دوقلو را بیشتر کنند.
چه کار کنیم که دوقلو باردار نشویم؟
برای کاهش احتمال دوقلوزایی از روش هایی مانند اقدام به بارداری قبل از 30 سالگی و اجتناب از مصرف دارو های بارداری می توانید استفاده کنید. اما مهم است به یاد داشته باشید که هیچ روشی برای جلوگیری کامل از دوقلوزایی وجود ندارد و تنها می توانید احتمال آن را کاهش دهید.
در زمان بارداری دوقلو، باید چه مقدار وزن اضافه کنیم؟
در این نوع بارداری نیاز به افزایش وزن بیشتری نسبت به بارداری تک قلو وجود دارد. میزان افزایش وزن، به وزن قبل از بارداری و تعداد نوزاد بستگی دارد. در رابطه با افزایش وزن دوران بارداری دوقلو این نکات را رعایت کنید:
- اگر قبل از بارداری وزن مناسب داشته اید، باید در طول بارداری حدودا ۱۶ تا ۲۴ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
- اگر قبل از بارداری اضافه وزن داشته اید، باید در طول بارداری حدودا ۱۴ تا ۲۲ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
- اگر قبل از بارداری با چاقی مواجه بوده اید، باید در طول بارداری حدودا ۱۱ تا ۱۹ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
برای اطلاع از مقدار مجاز اضافه وزن در دوران بارداری کلیک کنید.
سوالات متداول
1. آیا بارداری دوقلو در تست بارداری مشخص است؟
تست های بارداری فقط می توانند بارداری را تشخیص دهند و نمی توانند بین بارداری تک قلو و دوقلو تفاوت قائل شوند.
2. احتمال سقط جنین در بارداری دوقلویی بالاتر است؟
ای نوع بارداری به دلیل افزایش فشار بر بدن مادر ممکن است با خطرات بیشتری همراه باشد، که شامل احتمال سقط جنین نیز می شود.
3. اگر دوقلو باردار شویم، باید فعالیت های بدنی را محدود کنیم؟
با پزشک خود در مورد فعالیت هایی که برای شما ایمن هستند، مشورت کنید. احتمالاً لازم است فعالیت هایی که باعث افزایش استرس در مفاصل می شوند را حذف کنید، اما ممکن است بتوانید فعالیت هایی مانند شنا، یوگا دوران بارداری و یا پیاده روی را انجام دهید.
4. آیا بارداری دوقلو خطرناک است؟
بارداری دوقلو ممکن است با خطرات بیشتری نسبت به بارداری تک قلو همراه باشد، اما با مراقبت و پیگیری دقیق توسط پزشک و رعایت فاکتور هایی مانند استراحت کافی و توجه به علائم خطر، می توان از خطرات بیشتر جلوگیری کرد و بارداری دوقلو را بهبود بخشید.
5. نوع خاصی از سکس و وضعیت نزدیکی باعث دوقلو باردار شدن می شود؟
این ادعا که رابطه جنسی بعد از بارداری موجب بارداری دوقلو می شود، اشتباه است. طبیعتاً در زمان بارداری تخمک جدیدی آزاد نمی شود، بنابراین بارداری دوقلو به این شیوه غیر ممکن است. اما، اگر در زمان لقاح، بیش از یک تخمک آزاد شود و مداوم رابطه جنسی داشته باشید، ممکن است دوقلو باردار شوید.
6. آیا بارداری دوقلویی در سونوگرافی مشخص است؟
بارداری دوقلویی معمولاً با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده می شود. با این حال، در هفته های ابتدایی بارداری، ممکن است با سونوگرافی هم مشخص نشود.
بیشتر بخوانید: سونوگرافی در بارداری
7. دیابت بارداری در بارداری دوقلو بیشتر است؟
در بارداری دوقلو احتمال ابتلا به دیابت بارداری بیشتر است. زیرا در این نوع بارداری، بدن برای تامین نیاز های دو نوزاد از قند بیشتری استفاده می کند.
8. آیا دوقلوزایی ارثی است؟
دوقلوزایی ممکن است به عنوان یک ویژگی وراثتی در برخی خانواده ها دیده شود، اما وراثت تنها عاملی نیست که بر دوقلوزایی تأثیر می گذارد.
