دیابت بارداری

در صورتی که به تازگی به دیابت بارداری مبتلا شده اید و یا نگران ابتلا به این بیماری هستید، احتمالا سوال های بسیاری در ذهن شما ایجاد شده است که به دنبال پاسخ های آن ها می گردید. سوالاتی مثل اینکه اساسا دیابت بارداری چیست و چطور به وجود می آید؟ آیا پس از ابتلا من به دیابت، نوزاد من هم دچار این بیماری می شود؟ چه کارهایی انجام دهم تا از ابتلا به این بیماری مصون بمانم؟

ما نگرانی های شما را درک می کنیم؛ به همین دلیل کوشیدیم تا در یک مقاله جامع و کامل به تمامی پرسش های موجود در ذهن شما پاسخ داده و کمی از نگرانی ها و هیجانات شما مادران عزیز کم کنیم. پس پیشنهاد میکنیم حتما ما را تا انتهای این مقاله همراهی کنید.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری را به عنوان نوعی از یک دیابت (افزایش قند خون) می شناسند که به شکل ناگهانی و به طور معمول در ماه های آخر (هفته های 24 تا 28) بارداری ایجاد شده و تشخیص داده می شود؛ اما در صورتی که شخصی در ماه های آغازین بارداری مبتلا به دیابت شود این امکان وجود دارد که این فرد در گذشته هم مبتلا به دیابت بوده باشد.

به طور کلی این بیماری را می توان مختص افرادی دانست که در گذشته و قبل از بارداری دیابت نداشته اند و می توان گفت حدود 3 تا 8 درصد زنان باردار ممکن است به دیابت مبتلا شوند.

ابتلا به دیابت را می توان موضوع ناراحت کننده و غیر منتظره ای دانست اما نوید بخش این موضوع هستیم که جای نگرانی در این خصوص نیست و می توان آن را تا حد زیادی کنترل کرد؛ دیابت بارداری را در اکثر مواقع می توان با اصلاح در روند تغذیه مادر (عادات غذایی) و فعالیت بدنی مادر کنترل کرد.

تشخیص به موقع بیماری دیابت بسیار مهم و حائز اهمیت است. به دلیل اینکه با تشخیص به موقع آن می توان از خطر سقط جنین، مرده زایی و مسمومیت بارداری (پره اکلامسی) و همچنین خطر عوارض قند بالا در بارداری مثل وزن بالای نوزاد (ماکروزومی) جلوگیری کرد.

دیابت بارداری چگونه به وجود می آید؟

به طور کلی در روند طبیعی بارداری شاهد ایجاد تغییرات هورمونی به منظور تامین انرژی مادر و فرزند هستیم که در نهایت می تواند باعث تغییراتی در بدن مادر شود که به عنوان یکی از این تغییرات می توان به افزایش وزن مادر اشاره کرد؛ در این وضعیت مادر به انسولین بیشتری نیاز دارد تا قند خون او کنترل شود و اگر بدن مادر نتواند به میزان کافی انسولین تولید کند در نتیجه باید انتظار بالا رفتن قند خون او را داشته باشیم که متاسفانه به دیابت می انجامد. این روند به طور آهسته شروع شده و در ماه های آخر بارداری نیاز انسولین بدن مادر تا 2-3 برابر افزایش پیدا می کند که می تواند منجر به ابتلای او به دیابت شود.

گرچه ابتلا به دیابت بارداری برای شخص باردار می تواند ناراحت کننده و نگران کننده باشد اما فرد می تواند با مشورت با یک متخصص و با کنترل هیجانات و احساسات ناشی از آن از این دوره گذر کرده و بارداری موفقی را پشت سر بگذارد.

چقدر احتمال ابتلای من به دیابت بارداری وجود دارد؟

عوامل مختلفی می تواند در احتمال ابتلا به دیابت در مادر تاثیر گذار باشد. مواردی چون :

• داشتن اضافه وزن
• چند قلو باردار بودن
• داشتن بیش از 40 سال سن (خطرات و عوارض بارداری در سنین بالا)
• ابتلا اقوام درجه یک به دیابت نوع دوم
• سابقه مبتلا شدن به دیابت بارداری در گذشته
• سابقه زایمان نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم
• استفاده از داروهای استروئیدی و ضد سایکوز
• داشتن شرایط پیش از دیابت؛ (بالا بودن گلوکز خون)
• ابتلا به نوعی اختلال هورمونی سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

علائم و عوارض ابتلا به دیابت بارداری

دیابت بارداری معمولا علائم به خصوصی ندارد ولی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• تاری دید
• خستگی
• تکرر ادرار
• حالت تهوع
• تشنگی مکرر
• خشکی دهان
• خر و پف کردن
• عفونت واژن قارچی
• کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد

از عوارض ابتلا به دیابت هم می توان به افسردگی مادر و همچنین نیاز به انجام جراحی (سزارین) اشاره کرد چرا که کودک بیش از حد بزرگ است.

البته داشتن موارد بالا لزوما به معنای ابتلا به دیابت نیست و اکیدا توصیه می شود که قبل از اینکه با دیدن این موارد در خود نگران شوید خونسردی خود را حفظ کرده و به پزشک متخصص مراجعه کنید.

عوارض دیابت بر روی فرزند

در صورتی که به دیابت بارداری مبتلا شده باشید قند خون شما و فرزندتان بالا خواهد رفت. به همین دلیل  نوزاد شما نیز برای کنترل قند خون خود ناچار به تولید انسولین خواهد شد. گلوکز اضافی در خون نوزاد شما به شکل بافت چربی ذخیره می گردد و در صورت عدم کنترل قند شما می تواند مشکلاتی را برای فرزند دلبندتان ایجاد کند. مشکلاتی مانند :

• متولد شدن با جسمی بزرگتر و وزنی بیشتر
• افزایش احتمال افت قند خون نوزاد پس از تولد
• احتمال بروز مشکلات تنفسی که می تواند منجر به مرگ کودک قبل یا بعد از زایمان شود.
• احتمال تولد کودک شما با زردی (البته این مورد پس از مدتی از بین خواهد رفت اما نیاز است مدتی کودک شما زیر نور مخصوصی خوابانده شود؛ همچنین دادن مقدار زیادی شیر مادر به فرزند می تواند این مورد را برطرف سازد.)

آزمایشات مربوط به چکاپ دیابت بارداری

دیابت بارداری را معمولا با آزمایش خون تشخیص می دهند. به این صورت که قبل و بعد از خوردن محلول قندی از شخص آزمایش خون می گیرند؛ این آزمایش تحت عنوان تست تحمل گلوکز خوراکی در دوران بارداری (POGTT) شناخته می شود. معمولا این آزمایش بین هفته 24 ام تا 28 ام انجام می شود اما در صورتی که زودتر هم نگرانی از ابتلا به این بیماری را داشتید و یا علائم آن را در خودتان مشاهده کردید می توانید برای انجام آزمایشات مربوطه اقدام کنید.

نکات تست تحمل گلوکز بارداری شامل موارد زیر است :

• ناشتا بودن 8 تا 12 ساعت قبل انجام آزمایش الزامیست.
• آزمایش خون باید صبح انجام شود.
• قبل از آزمایش میبایست محلولی شامل 75 گرم گلوکز رو میل کنید.
• یک ساعت پس از میل محلول آزمایش مجددا تکرار می شود.
• مجددا دو ساعت پس از میل محلول آزمایش تکرار می گردد.

چنانچه در هر مرحله از آزمایشات، قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی نمایش داده شود متاسفانه مبتلا به دیابت بارداری شده است.

قند بارداری روی چند خطرناک است و منجر به دیابت بارداری می شود؟

سطح گلوکز خون در زیر 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) طبیعی است. اما اگر سطح گلوکز خون در محدوده 140 تا 199 mg/dL باشد، این می‌تواند نشانگر پیش دیابت باشد. در این موارد، برای تأیید تشخیص، نیاز به انجام آزمون تحمل گلوکز دهانی (Oral Glucose Tolerance Test) است. در صورتی كه گلوكز خون در محدوده بالای mg/dl 200 نمایان شود، باید FBS را هم مورد اندازه گیری قرار داد؛ حال زمانی که FBS هم بیش از mg/dl126 باشد، بیمار مبتلا به دیابت است.

در این آزمون، بیمار به صورت ناشتا به مدت حداقل 8 تا 12 ساعت، یک نمونه خون برای اندازه‌گیری سطح گلوکز خون پایه (Fasting Blood Sugar) گرفته می‌شود. سپس، بیمار باید یک محلول شیرین حاوی 75 گرم گلوکز مصرف کند. سپس، 1 ساعت و 2 ساعت بعد، دوباره نمونه‌های خون برای اندازه‌گیری سطح گلوکز خون گرفته می‌شود.

بر اساس نتایج این آزمون، می‌توان تشخیص دیابت و یا پیش دیابت را قطعی کرد. اگر سطح گلوکز خون پایه بیمار بالاتر از حد مشخص شده باشد یا سطح گلوکز خون بعد از دو ساعت از محلول گلوکز بیشتر از حد مشخص شده باشد، تشخیص دیابت قطعی است. در صورتی که سطح گلوکز خون پایه بیمار در محدوده پیش‌دیابت باشد، نیاز به انجام آزمون تحمل گلوکز در سال‌های بعدی و بر اساس راهنمایی پزشک است.

آیا دیابت انواع مختلفی دارد؟

دیابت بارداری را می توان به دو نوع A1 و A2 تقسیم بندی کرد. دیابت بارداری نوع اول یعنی A1 را می توان با رژیم درمان کرد اما در خصوص نوع دوم یعنی A2 برای درمان میبایست به سراغ انسولین و داروهای خوراکی رفت.

چگونه می توان دیابت بارداری را کنترل کرد؟

در صورتی که ابتلا قطعی شما به دیابت بارداری مشخص شود نخست می بایست با پزشک متخصص مشورت کنید و زیر نظر او روند درمانی خود را آغاز کنید؛ همچنین باید به پزشک زنان، متخصص غدد و متخصص تغذیه هم مراجعه کنید و اقدامات لازم را برای کنترل بیماری انجام دهید.

هر آنچه که نیاز است درباره زایمان و مراقبت های بارداری بدانید.

در این پروسه خانواده شما نقش بسزایی را ایفا می کند؛ چرا که می بایست در خصوص این بیماری و نحوه مراقبت از شما آگاه باشد. به طور کلی هدف از کنترل دیابت بارداری حفظ قند خون بدن فرد باردار به مقدار کافی است. کنترل دیابت بارداری می تواند از مشکلاتی که پس از زایمان ممکن است به وجود بیاید جلوگیری کند؛ مشکلاتی مانند خطر اضافه وزن فرزند در دوران کودکی و خطر ابتلای او به دیابت نوع دوم.

لذا توصیه می کنیم موارد زیر را جهت کنترل دیابت در دوران بارداری در نظر داشته باشید :

1. پایش و اندازه گیری مداوم سطح قند خون در زمان بارداری

کنترل و پایش سطح قند خون امری بسیار لازم و ضروری است؛ چرا که نشان می دهد احتیاطات و موارد عنوان شده از سوی پزشک اثرگذار هست یا خیر چرا که اگر موثر نباشد، شاید نیاز به مراقبت ویژه و استخدام یک پرستار دارید. پرستاری که در زمینه دیابت آموزش دیده باشد و اقدامات لازم را انجام داده و اطلاعات مورد نیاز را نیز در اختیار شما بگذارد.

2. داشته تغذیه ای سالم و کافی

پیروی از یک برنامه غذایی مدون و دقیق می تواند به جلوگیری از اضافه وزن کمک کند؛ لذا توصیه می شود مواد غذایی زیر را در برنامه غذایی خود قرار دهید:

• استفاده از لبنیات کم چرب
• استفاده از مواد غذایی پروتئینی کم چرب
• استفاده از مواد غذایی حاوی فولیک اسید (سبزی هایی با برگ تیره)
• استفاده از کربوهیدرات (البته توصیه می گردد به جای استفاده از کربوهیدرات های ساده مانند برنج و نان از کربوهیدرات های پیچیده تری مثل حبوبات و غلات استفاده کنید.)
• استفاده از میوه ها
• نوشیدنی و مواد غذایی حاوی قند را مصرف نکنید.
• فست فود کمتر مصرف کنید.
• در طی روز و در بین وعده های اصلی خود از میان وعده ها استفاده کنید تا میزان قند خون شما کنترل شده و به حالت ثابت باقی بماند.

3. فعالیت بدنی منظم و کم خطر

داشتن فعالیت بدنی منظم مانند پیاده روی روزانه می تواند به تناسب اندام شما و حفظ سلامتی شما و فرزندتان کمک بسیار زیادی کند. البته قبل از شروع هر گونه فعالیت ورزشی سبک و سنگین حتما با پزشک خود مشورت کنید.

4. آموزش نحوه مصرف انسولین (برخی بیماران برای کنترل سطح قند خون خود نیاز به مصرف انسولین دارند)

حتما از پزشک یا پرستار خود نحوه مصرف انسولین را جویا شوید. چگونگی دریافت انسولین و همچنین نگهداری آن بسیار مهم است. گاهی ممکن است استفاده از انسولین سطح قند خون را بیش از حد پایین بیاورد. پس به هیچ عنوان اقدام به تزریق سرخود نکنید. آگاهی از این اتفاق و نحوه پیشگیری و درمان آن بسیار حائز اهمیت است.

مصرف بسیاری از قرص های دیابت در دوران بارداری می تواند خطرساز باشد لذا توصیه می شود از انسولین استفاده کنید. البته همانطور که عنوان شد حتما این کار زیر نظر پزشک انجام پذیرد.

آیا خطر ابتلا مجددا به دیابت بارداری وجود دارد؟

بله، حدود یک سوم الی دو سوم از مادرانی که در بارداری اول به دیابت مبتلا شده اند امکان ابتلا مجدد به این بیماری برایشان وجود دارد. لذا توصیه می شود در صورتی که وزن بالایی دارید قبل از بارداری حتما به دنبال کاهش وزن باشید؛ چرا که می تواند در خطر ابتلای مجدد به دیابت بسیار موثر واقع شود.

آیا دیابت بارداری پس از زایمان از بین می رود؟

بله، معمولا دیابت بارداری بعد از زایمان از بین می رود اما در صورتی که نگران وضعیت سلامت خود هستید و میخواهید اطمینان حاصل کنید که آیا به دیابت بارداری مبتلا شده اید یا خیر توصیه میکنیم 6 تا 12 هفته پس از زایمان تست گلوکز خون بدهید.

آیا خطر ابتلا مجددا به دیابت بارداری وجود دارد؟

بله، حدود یک سوم الی دو سوم از مادرانی که در بارداری اول به دیابت مبتلا شده اند امکان ابتلا مجدد به این بیماری برایشات وجود دارد. لذا توصیه می شود در صورتی که وزن بالایی دارید قبل از بارداری حتما به دنبال کاهش وزن باشید؛ چرا که می تواند در خطر ابتلای مجدد به دیابت بسیار موثر واقع شود.

آیا می توانم زایمان طبیعی داشته باشم؟

در صورتی که میزان قند خون شما در دوره بارداری طبیعی باشد و مشکل دیگری نداشته باشید، بهترین زمان برای زایمان بین هفته های 39 تا 40 بارداری است؛ در صورتی که میزان قند خون شما از سطح نرمال خارج شود نوع زایمان شما به نظر پزشک بستگی دارد.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم تا به طور جامع و کامل پاسخگوی سوالات شما عزیزان باشیم؛ توجه داشته باشید که هیچگاه به خواندن مقالات اکتفا نکرده و حتما زیر نظر یک پزشک متخصص روند درمانی خود را آغاز کنید. امیدواریم مراحل دشوار اما شیرین بارداری برای شما مادران گرامی سالم و بدون نگرانی طی شود. از اینکه ما را همراهی کردید سپاسگزاریم. با آرزوی سلامتی برای شما و فرزند دلبندتان