بارداری مولار یا پوچ وضعیتی نادر ولی مهم در حوزه زنان و زایمان است که نیازمند توجه ویژه ای است. در این مقاله، ما به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان بارداری مولار یا پوچ خواهیم پرداخت.
حاملگی مولار یا پوچ چیست؟
حاملگی مولار یا پوچ یک وضعیت نادر در باروری است که به علت وجود ناهنجاری های خاص در تخمک بارور شده رخ می دهد. در این وضعیت، تخمک بارور شده به شکل غیر طبیعی رشد می کند و به جای تبدیل شدن به جنین به یک توده گوشتی به نام مول تبدیل می شود. در حاملگی مولار جنین، کیسه جفتی و هیچ بافت طبیعی دیگری وجود ندارد، بلکه به جای آن یک توده گوشتی شبیه به خوشه انگور شکل می گیرد.
مواردی که ممکن است خطر ابتلا به بارداری مولار را افزایش دهند:
مواردی که ممکن است خطر ابتلا به بارداری مولار را افزایش دهند، عبارتند از:
- مصرف بلند مدت قرص های ضد بارداری.
- استفاده طولانی مدت از دخانیات.
- سن بالای پدر.
- رژیم غذایی با کمبود اسید فولیک یا بتاکاروتن.
- سابقه سقط جنین.
- در اکثر موارد، حاملگی پوچ به علت بروز اختلالات کروموزومی در تخمک بارور شده ایجاد می شود. این مشکل ممکن است ناشی از تقسیم غیر عادی یا کیفیت پایین تخمک یا اسپرم باشد که بارداری را غیر ممکن می کند.
- حاملگی مولار بیشتر در سنین خیلی بالا (بیشتر از 40 سال) و خیلی پایین (زیر 20 سال) مشاهده می شود.
- در حاملگی مولار، تخمک بارور شده معمولاً دارای ضعف کروموزومی است، به طوری که در اکثر موارد، کروموزوم های پدر 2 برابر کروموزوم های مادر است یا حتی کروموزوم های مادر اصلاً وجود ندارند. بنابراین، تعداد کروموزوم ها از حالت طبیعی(46 کروموزوم) به 69 کروموزوم افزایش می یابند. این وضعیت باعث ایجاد بافت های غیر طبیعی شبیه به خوشه های انگور می شود که در بیشتر موارد به عنوان مول شناخته می شوند. اگر جنینی هم در این حالت شکل بگیرد، غیرطبیعی و ضعیف است و نمی تواند زنده بماند.
حاملگی مولار چند نوع است؟
1. حاملگی مولار کامل
در حاملگی مولار کامل، تخمک بارور شده فقط شامل یک جفت از کروموزوم های پدر است و هیچ کروموزومی از مادر دریافت نمی کند، علت این وضعیت پوچ بودن تخمک است. علائم بارداری مولار کامل شامل تشکیل نشدن جفت و کیسه حاملگی می شود. جفتی که در حاملگی مولار کامل شکل می گیرد، از نظر ظاهری غیر طبیعی است و تاثیر مثبتی در روند بارداری ندارد.
2. حاملگی مولار جزئی
در حاملگی مولار جزئی، جفت و کیسه بارداری با مقداری بافت سالم تشکیل می شود. این نوع حاملگی به دلیل تخمک باروری رخ می دهد که حاوی یک جفت کپی از کروموزوم های پدر و یک کروموزوم از مادر است.
علائم حاملگی مولار یا پوچ
علائم حاملگی مولار شبیه به علائم بارداری طبیعی است، اما ممکن است در ادامه نشانه های خاصی که ذکر می شود، ظاهر شوند:
- استفراغ و تهوع شدید
- لکه بینی و خونریزی از واژن در سه ماه اول
- درد یا فشار شدید در ناحیه لگن
- در برخی موارد، وجود کیست های انگوری شکل
- انجام سونوگرافی و تشخیص پزشک درباره رشد سریع رحم به معنای آن است که رحم برای بارداری بسیار بزرگ است.
- فشار خون بالا
- تیروئید پرکار
- پره اکلامپسی
- تشخیص کم خونی با انجام آزمایش خون
- سطح هورمون های بارداری (HCG) در بدن مادر به طور غیر طبیعی افزایش پیدا خواهد کرد.
درمان حاملگی مولار
برای درمان حاملگی مولار، روش های درمانی قطعی زیر را پیشنهاد می دهیم:
1. کورتاژ
کورتاژ یکی از روش های درمانی قطعی برای حاملگی مولار است که در بیمارستان انجام می شود. این روش شامل مراحل زیر می شود:
- مادر بی هوشی موضعی یا عمومی دریافت می کند.
- پزشک دهانه رحم و واژن را ضد عفونی می کند و مادر را به پشت خوابانده و پاها را خم می کند.
- دهانه واژن باز شده و لوله پلاستیکی دستگاه مکنده به رحم وارد می شود.
- بافت های غیر طبیعی با استفاده از دستگاه ساکشن از رحم خارج می شوند.
- پزشک با استفاده از ابزار کورت بقیه اثرات حاملگی مولار را از دیواره رحم تراشیده و پاک می کند.
- این روش در مدت زمان کوتاه معمولاً بین ۱۵ تا 30 دقیقه به طول می انجامد.
2. هیسترکتومی
هیسترکتومی یا جراحی برداشتن رحم یک روش درمانی است که توسط پزشک متخصص در شرایط زیر پیشنهاد می شود:
- سن مادر بیش از ۴۵ سال است.
- شرایط موجود، امکان بارداری مجدد را برای مادر فراهم نمی کند.
- حاملگی مولار حالت تهاجمی داشته باشد و به عنوان یک سرطان یا توده بدخیم به دیگر بافت ها مخصوصاً بافت ریه آسیب برساند.
- آمار ها نشان می دهد که از هر ۵ خانم که به این نوع بارداری مبتلا می شوند، یک نفر حاملگی مولار بدخیم دارد.
3. بررسی مداوم سطح هورمون بارداری
بررسی مداوم سطح هورمون بارداری (HCG) بسیار اهمیت دارد. در حاملگی مولار سطح هورمون (HCG) به شدت افزایش می یابد. افزایش نامتعارف این هورمون در بدن مادر قابل توجیه نیست و باید با بررسی بیشتر به حالت اولیه برگردد. درمان تکمیلی زمانی انجام می شود که سطح هورمون (HCG) یا عدد بتای مادر پس از گذشت چند ماه تا 1 سال از شروع حاملگی کاهش نیافته باشد.
4. شیمی درمانی حاملگی مولار
گاهی اتفاق میافتد که روند پیشرفت حاملگی مولار بدخیم به گونه‌ای شدید شود که سلول های غیر طبیعی به صورت بی رویه رشد کنند و اندام های دیگری مانند ریه، معده، کبد و سایر اندام ها را تحت تأثیر خود قرار دهند. در چنین شرایطی، پس از انجام هیسترکتومی با تشخیص پزشک متخصص، نوبت به شیمی درمانی می رسد. انجام شیمی درمانی در زمان مناسب می تواند از پیشرفت این بیماری در بدن جلوگیری کند.
زمان مناسب اقدام به بارداری مجدد بعد از حاملگی مولار
زمان مناسب برای اقدام به بارداری مجدد بعد از حاملگی مولار شامل موارد زیر می شود:
- در اکثر زنان، بارداری مجدد می تواند پس از سقط جنین حالشان را بهتر کند. احتمال بارداری مجدد پس از سقط جنین وجود دارد.
- زمان مناسب برای بارداری مجدد توسط پزشک متخصص شما تشخیص داده می شود. در صورتی که درمان به موقع و موفقیت آمیز حاملگی مولار داشته باشید، معمولاً حدود یک سال باید منتظر بمانید تا سطح هورمون HCG به حالت نرمال برسد و برای بارداری مجدد اقدام کنید.
- اگر بارداری مجدد را قبل از موعد تعیین شده توسط پزشک متخصص آغاز کنید و سطح هورمون HCG بالا باشد، تشخیص بازگشت بافت غیر طبیعی مولار برای پزشک متخصص ممکن است دشوار و غیر ممکن باشد.
- در صورتی که حاملگی مولار را تجربه کرده اید، احتمال تجربه دوباره حاملگی مولار در بارداری های آینده فقط 1 یا 2 درصد است. برای اطمینان از این موضوع، پزشک شما ممکن است در سه ماه اول بارداری انجام سونوگرافی را توصیه کند تا هرگونه علائم مربوط به حاملگی مولار را بررسی کرده و از وضعیت سلامت شما مطمئن شود.
برای بررسی چکاپ ها و آزمایش های بارداری کلیک کنید.
- حاملگی مولار بر باروری و باردار شدن به صورت طبیعی تأثیر منفی ندارد. حتی در صورت بروز عارضه هایی مانند زایمان زودرس، نقص های مادرزادی، مرده بدنیا آمدن نوزاد و سایر عوارض بارداری تاثیری نخواهد داشت.
- امروزه با پیشرفت تکنولوژی در زمینه تشخیص و درمان، حاملگی مولار به سرعت شناسایی می شود و با انجام درمان های مناسب می توان از بروز عوارض ناخواسته این بیماری پیشگیری کرد.
چه کسانی بیشتر در معرض حاملگی مولار قرار می گیرند؟
حاملگی مولار ممکن است نسبت به سایر حالت های بارداری کمتر رایج باشد، اما این بیماری همچنان یک واقعیت جدی است. آمار ها نشان می دهند که در کشور های اروپایی، از هر خانم باردار یک نفر به حاملگی مولار دچار می شود. اما در کشور های آسیایی، این نسبت ۷ برابر بیشتر است که موجب نگرانی می شود. بعضی از خانم ها که دارای شرایط زیر هستند، به دلایل مختلفی بیشتر در معرض خطر ابتلا به حاملگی مولار هستند:
- خانم هایی که در سن بالای ۴۵ سال (بارداری در سنین بالا) و سن پایین ۲۰ سال برای بارداری اقدام می کنند.
- خانم هایی که در معرض خطر کمبود ویتامین A قرار دارند.
- خانم هایی که تاریخچه بارداری پوچ در خانواده خود دارند.
- خانم هایی که مقدار مصرف چربی های حیوانی را کاهش داده یا از مصرف آن خودداری می کنند.
پیشگیری از حاملگی مولار
خانم هایی که بعد از تجربه حاملگی مولار قصد بارداری مجدد دارند، می توانند به راهکارهای زیر توجه کنند:
- انجام آزمایش ژنتیک
آزمایش های ژنتیک انواع مختلفی دارند که قبل از بارداری بهتر است انجام شوند. برای انجام آزمایش های ژنتیک معمولاً از نمونه های مختلفی مانند ادرار، بزاق، خون، مغز استخوان، مو، پوست یا بافت های مختلف بدن برای بررسی کروموزوم ها، DNA و RNA استفاده می کنند. اگرچه آزمایش های ژنتیک گران هستند، اما به مادر در تجربه یک بارداری سالم و طبیعی کمک می کنند و از مشکلاتی مانند حاملگی مولار جلوگیری نمایند. البته لازم به ذکر است که احتمال اینکه مادر در بارداری دوم هم مجدداً درگیر حاملگی مولار شود، بسیار کم است و تنها ۱ تا ۲ درصد می باشد.
- انجام سونوگرافی پیش از موعد
در هنگام بارداری، پزشک معالج معمولاً یک زمان مشخص را برای انجام سونوگرافی تعیین می کند. برای مادران بارداری که تجربه حاملگی مولار داشته اند، بهتر است که پیش از موعد مقرر به مراکز سونوگرافی مراجعه کنند. سونوگرافی های پیش از موعد به مادران کمک می کنند تا در صورت وجود مشکلاتی مانند مشکل در رحم، ایجاد جفت، شکل گیری جنین و کیسه حاملگی، به سرعت مطلع شوند. این اطلاعات به مادر کمک می کنند تا فرآیند درمان را هر چه سریع تر آغاز کنند و از بروز مشکلات جدی تر و بزرگ تر جلوگیری کنند.
- بررسی هورمون های بارداری
برای بارداری مجدد، سطح هورمون بارداری (HCG) در بدن مادر باید به صفر برسد. اگر یک بار بارداری پوچ یا حاملگی مولار را تجربه کرده اید، بهتر است صبر کنید تا سطح هورمون ها به طور کامل کاهش یابند. وجود هورمون بارداری (HCG) در بدن مادر، بارداری مجدد خطرناک است و ممکن است باعث مشکلات جدی شود.
تشخیص بارداری مولار
وقتی مادر با علائم و نشانه های حاملگی مولار روبرو شود، باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا وی بتواند علائم، نشانه ها و عدد بتا در حاملگی مولار را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. سونوگرافی می تواند در تشخیص حاملگی مولار در ماه های اول حاملگی مفید باشد. پزشک با تحلیل جواب سونوگرافی و سایر آزمون ها می تواند تصمیم های مناسب درمانی را اتخاذ کند. مواردی که در سونوگرافی نشان دهنده حاملگی مولار هستند، عبارتند از:
- جنینی که رشدش در رحم متوقف شده است.
- در داخل رحم هیچ جنینی وجود ندارد.
- توده های کیستی ضخیم یا خوشه ای در رحم که در حال پر شدن هستند.
- رحم که حاوی مقدار کمی از مایع آمنیوتیک است.
- تخمدانی که دارای کیست است.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
هر نوع خونریزی و درد در دوران بارداری مساوی با حاملگی مولار نیست اما بهترین زمان برای مراجعه به پزشک زمانی است که علائم اولیه را مشاهده می کنید یا اگر قصد بارداری مجدد دارید و تجربه حاملگی مولار داشته اید. هنگام معاینه، پزشک معمولاً از شما سوالاتی در مورد زمان شروع و پایان آخرین عادت ماهیانه، بیماری های زمینه ای، مکمل ها و دارو های مصرفی، سوابق خانوادگی، سابقه داشتن بارداری مولار، خروج کیست انگوری شکل از واژن و علائم مشابه می پرسد.
بنابراین، بهتر است به تمامی این سوالات با تمرکز کافی پاسخ دهید. همچنین، باید به تاریخ دقیق عادت ماهیانه خود توجه کنید و در هنگام مراجعه به پزشک این اطلاعات را به او ارائه دهید. همچنین، از پزشک متخصص در رابطه با منابع اطلاعاتی معتبر سوال کنید و اگر بیماری زمینه ای دارید یا داروی خاصی مصرف می کنید، با پزشک در میان بگذارید.
بیشتر بخوانید: خونریزی (هماتوم) در بارداری
ساک چروکیده یا دفرمه شده
حاملگی پوچ بدون حضور جسم زرد و قطب رویانی است.
عدد بتا در حاملگی مولار
در حاملگی پوچ سطح هورمون بتا عموماً بیشتر از ۱۰۰۰۰۰ IU/L است که این مقدار بیشتر از حاملگی عادی است. در حاملگی پوچ جزئی، سطح هورمون بتا معمولاً در بازه ای قرار دارد که با حاملگی عادی متناسب است و علائم آن نسبت به حاملگی عادی اغلب شدید نیستند. اما در حاملگی مولار کامل، سطح هورمون بتا بسیار بالا است و افزایش آن به شدت غیرطبیعی است.
