نازایی و عدم ناباروری در برخی زوجین می تواند رضایت از زندگی مشترک را بطور قابل توجهی کاهش دهد. امروزه با پیشرفت پزشکی، دیگر فرزندآوری برای زوجین غیرممکن نیست. درمان ناباروری با IUI جزو اولین اقدامات درمانی برای افرادی است که از نازایی رنج می برند و نمی توانند صاحب فرزند شوند. در این بخش از مقالات هرآنچه لازم است درباره این روش درمانی بدانید را ارائه خواهیم داد.
تلقیح داخل رحمی ( IUI ) چیست؟
درمان نازایی یا تلقیح اسپرم به درون رحم ( intra uterine insemination ) نوعی لقاح مصنوعی است که به واسطه آن، اسپرم های باکیفیت پس از شستشو در داخل رحم قرار می گیرند. این روش درمانی شانس باروری را از طریق افزایش شانس ترکیب اسپرم و تخمک افزایش می دهد. در حقیقت، در این روش به اسپرم کمک می کنیم تا بتواند راحت تر به تخمک برسد. درمان ناباروری با IUI در بسیاری از مواقع جزو اولین درمان ها برای زوج های نابارور است.
آی یو آی چگونه به درمان نازایی کمک می کند؟
در طول یک بارداری طبیعی، هنگام مقاربت جنسی، اسپرم به واسطه واژن از گردنه رحم عبور کرده و به سمت لوله های فالوپ و رحم حرکت می کند. با آزاد کردن تخمک توسط تخمدان ها و حرکت آن ها به سمت لوله های فالوپ، اسپرم و تخمک باهم ترکیب شده و عمل لقاح انجام می شود. در مواردی که این عمل بطور طبیعی منجر به بارداری نمی شود IUI این فرایند را تسهیل می کند.
از طریق درمان با آی یو آی، اسپرم های با کیفیت انتخاب شده و پس از شسشتو در آزمایشگاه از طریق یک کاتر در درون رحم مادر قرار می گیرد تا راحت تر بتواند به سمت لوله های فالوپ حرکت کرده و با تخمک ترکیب شود. بواسطه این روش درمانی، زمان و مسافت رسیدن اسپرم به تخمک کاهش می یابد و شانس بارداری افزایش پیدا می کند.
پزشکان برای درمان نازایی، آی یو آی را به عنوان اولین قدم درمان توصیه می کنند، زیرا این روش کم تهاجمی و ارزان تر از سایر روش هاست. در صورتی که بعد از چند دوره نتیجه حاصل شد، پزشک سایر درمان ها از جمله درمان ناباروری با IVF را پیشنهاد خواهد کرد.
درمان ناباروری با IUI در چه مواردی و برای چه کسانی توصیه می شود؟
از این روش درمانی اغلب در شرایطی که نازایی به دلیل مشکلات مردانه است استفاده می شود با این حال، مواردی وجود دارند که باعث ارجحیت این روش درمانی می شوند. ممکن است در صورت وجود مشکلات زیر از تلقیح داخل رحمی برای درمان استفاده شود:
دهانه رحم یا سرویکس محلی است که واژن و رحم را از هم جدا می کند. مخاط تولید شده در سرویکس، حرکت اسپرم به سمت لوله های فالوپ را تسهیل می کند. غلیظ بودن مخاط می تواند حرکت اسپرم را با مانع مواجه سازد و شانس بارداری طبیعی را کاهش دهد.
یکی از اقدامات لازم قبل از بارداری، تجزیه و تحلیل مایع منی است. در صورتی که تعداد و کیفیت اسپرم ها ناچیز باشد، برای تسهیل بارداری، از روش آی یو آی استفاده می شود. زیرا طی این درمان تنها اسپرم هایی با کیفیت و تحرک بالا انتخاب می شوند و فرایند لقاح تسهیل می شود. بنابراین، در افرادی که به تعداد کافی اسپرم تولید نمی کنند این درمان اثربخشی بالاتری دارد.
مشکلات مربوط با انزال و نعوظ در زوجین از مواردی که باعث ارجحیت درمان ناباروری با IUI می شود.
موارد نادری وجود دارد که در آن خانم ها نسبت به مایع منی همسرشان آلرژی دارند که با علائمی همچون سوزش، تورم و قرمزی همراه است. در چنین شرایطی درمان با آی یو آی و شستشوی اسپرم می تواند این مشکل را رفع کند و باروری را تسهیل کند.
درصورتی که پزشکان نتوانند علت نازایی را پیدا کنند، درمان با آی یو آی را به عنوان اولین قدم درمانی توصیه می کنند.
در شرایطی که بافت اندومتر در خارج از رحم شروع به رشد کند، به آن آندومتریوز گفته می شود. این بیماری در صورت پیشرفت می تواند باعث مشکلاتی همچون نازایی شود. در چنی شرایطی درمان با آی یو آی می تواند در درمان ناباروری موثر واقع شود.
تنگی واژن یا واژینیسموس، به انقباض غیر ارادی عضلات واژن هنگام مقاربت جنسی گفته می شود. در مواقعی که این بیماری مانع از فرایند بارداری شود درمان با IUI توصیه می شود.
پروسه درمان با IUI چقدر طول می کشد؟
پروسه درمان ناباروری با IUI بطور معمول حدودا 4 هفته زمان می برد. طی این دوره شما و همسرتان معاینه کاملی شامل آزمایش خون، تجزیه تحلیل مایع منی و سونوگرافی و… خواهید داشت. در برخی موارد ممکن است برای تسهیل این فرایند، پزشک داروهای باروری و تخمک گذاری را تجویز کند. فرایند تلقیح داخل رحمی IUI کوتاه مدت است و تنها چند دقیقه طول می کشد و سپس می توانید بدون نیاز به بستری به منزل بروید. 2 هفته بعد از انجام آی یو آی برای مشاهده نتیجه می توانید تست بارداری بدهید.
آیا آی یو آی می تواند نازایی را درمان کند؟
میزان موفقیت درمان با آی یو آی بستگی به علت اصلی ایجاد کننده نازایی دارد. در صورتی که ناباروری در اثر شرایطی همچون مشکلات مربوط به دهانه رحم و تعداد و کیفیت اسپرم ها ایجاد شده باشد، این روش اثربخشی بالایی دارد. بالعکس در صورت وجود مشکلات شدیدتری همچون آندومتریوز، انسداد لوله فالوپ و اختلالات شدید اسپرم، درمان با IVF ( لقاح آزمایشگاهی ) موثرتر خواهد بود.
تفاوت درمان ناباروری با IUI و IVF چیست؟
لقاح آزمایشگاهی یا IVF درمانی است که در آن لقاح اسپرم و تخمک در داخل آزمایشگاه انجام می شود. در صورتی که تلقیح داخل رحمی IUI لقاح به واسطه تزریق اسپرم به داخل لوله فالوپ انجام می شود. علاوه بر این، آی یو آی روشی نسبتا کم تهاجمی تر و کم هزیه تر است.
مراحل درمان IUI
اولین مرحله شروع درمان با آی یو آی، بررسی زمان دقیق تخمک گذاری و در صورت لزوم تجویز داروهایی برای افزایش تخمک گذاری است. زمان دقیق شروع تخمک گذاری حدودا 10 تا 16 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی است. در برخی موارد ممکن است پزشک داروی HCG که تحریک کننده تخمک گذاری است را تجویز کرده و بعد از گذشت مدت زمان معین درمان با IUI را شروع کند.
در این مرحله لازم است نمونه ای از اسپرم مرد برای شست و شو به آزمایشگاه فرستاده شود. طی این مرحله اسپرم هایی با کیفیت و تحرک بالا انتخاب می شوند و تا زمان انجام لقاح در بانک اسپرم نگهداری می شوند.
بعد از مراحل ذکر شده، روش تلقیح توسط پزشک انجام می شود. در این مرحله بیمار روی تخت دراز می کشد و پزشک از طرق یک کاتر، اسپرم را به درون رحم هدایت می کند و از این طریق فرایند لقاح را تسهیل می کند. این مرحله فقط چند دقیقه طول می کشد و نیازی به استراحت مطلق ندارد. در صورتی که اسپرم و تخمک باهم ترکیب شده و تخمک بارور شده در دیواره رحم کاشته شود، بارداری اتفاق خواهد افتاد. 2 هفته بعد از انجام آی یو آی، نتیجه بارداری از طریق آزمایش مشخص خواهد شد.
اقدامات قبل از درمان با آی یو آی
قبل از شروع فرایند درمان لازم است شما و همسرتان تحت معاینه کامل و آزمایش های لازم قرار بگیرید. برخی از رایج ترین اقدامات قبل از شروع درمان عبارتند از:
- معاینه رحم
- سونوگرافی
- تجزیه و تحلیل مایع منی
- غربالگری عفونت های مقاربتی
- آزمایش خون
بعد از درمان با IUI چه انتظاری می توان داشت؟
فرایند درمان کوتاه مدت است و طی چند دقیقه انجام می شود و نیازی به استراحت مطلق نیست. بلافاصله بعد از اتمام کار می توانید فعالیت های روزانه خود را از سر بگیرید. البته در برخی موارد ممکن است علائم خفیفی همچون گرفتگی عضلانی خفیف و لکه بینی را تجربه کنید که نگران کننده نیستند و طی یک یا دو روز برطرف خواهند شد.
داروها
داروهای مورد استفاده در فرایند درمان با آی یو آی، شامل داروهای تحریک کننده تخمدان برای افزایش تخمک گذاری است. این داروها بنا بر تشخیص و صلاحدید پزشک تجویز می شوند و در تمامی موارد لزومی به تجویز نیست. برخی از این داروها عبارتند از:
- کلومیفن سیترات
- لتروزول
- گونادوتروپین HCG
- هورمون محرک فولیکول FSH
- ویتامین ها و مکل ها
عوارض و خطرات
با وجود کم خطر بودن این روش درمانی، با این حال مانند هر درمان پزشکی دیگری فاقد عوارض نیست. رایج ترین عوارض این روش درمانی عبارتند از:
- زایمان چند قلو ( داروهای محرک تخمک گذاری ممکن است باعث افزیش ترشح و آزاد شدن تخمک شود. این امر شانس بارداری های دوقلویی و چند قلویی را افزایش خواهد داد. )
- خطر زایمان زودرس
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- عفونت
- لکه بینی
- سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ( ohss ) ( این سندروم با علائمی همچون بزرگ شدن و تورم تخمدان ها و درد خفیف همراه است )
میزان موفقیت درمان ناباروری با IUI
استفاده از این روش بخصوص در شرایطی که از داروهای باروری استفاده می شود بسیار موثر است. البته عامل اصلی تعین کننده در میزان موفقیت درمان ها بسته به عواملی همچون سن و علت نازایی است. با این حال میزان موفقیت درمان با آی یو آی بر حسب سن به شرح زیر است:
- سنین بین 20 تا 30 سال؛ 17.6 درصد
- 31 تا 35 سال؛ 13.3 درصد
- 36 تا 38 سال؛ 13.4 درصد
- 39 تا 40 سال؛ 10.6 درصد
- بالای 40 سال؛ 5.4 درصد
سوالات متداول
آی یو آی، اغلب به عنوان اولین اقدام درمانی برای زوج های نابارور توصیه می شود. بطور معمول پزشکان 3 دوره آی یو آی را برای بیمار اجرا می کنند و در صورتی که نتایج مثبتی دریافت نشد، سایر روش های درمان ناباروری همچون IVF را توصیه می کنند. البته، در افراد بالای 40 سال فقط یک دوره آی وی آی اجرا شده و در صورت عدم دریافت نتیجه، IVF انجام می شود. این اقدام به این دلیل است که IVF در گروه های سنی بالای 40 سال اثربخشی بیشتری نسبت به IUI دارد.
هزینه ها با توجه به عواملی همچون کلینیک تحت درمان، دستمزد پزشک متخصص، هزینه های جانبی از جمله داروها و آزمایش ها و … متفاوت خواهد بود. لازم به ذکر است درمان نازایی با روش آی یو آی نسبت به سایر گزینه های درمانی کم هزینه تر و مقرون به صرفه است.
بسته به سن شما و اینکه علت اصلی نازایی از چه مسئله ای نشات می گیرد، بهترین درمان برای شما متغیر خواهد بود. اما اغلب پزشکان درمان آی یو آی را به عنوان اولین گزینه درمانی توصیه می کنند، زیرا این روش علاوه بر اینکه مقرون به صرفه است، کمتر تهاجمی است و عوارض حداقلی به همراه دارد. با این حال، در برخی شرایط مثل آندومتریوز شدید یا انسداد لوله های فالوپ، این درمان نمی تواند موثر واقع شود و لازم است IVF انجام شود.
خیر. این روش معمولا بدون درد و بیهوشی است. ممکن است برخی افراد گرفتگی و ناراحتی خفیفی تجربه کنند.
بله. پزشکان معتقدند در بسیاری از موارد، مقاربت جنسی بعد از آی یو آی می تواند موفقیت این روش درمانی را افزایش دهد.
2 هفته بعد از درمان ناباروری با IUI با انجام تست بارداری می توانید نتیجه را مشاهده کنید.
در برخی موارد مصرف داروهای باروری ممکن است با علائم همراه باشد، در صورت شدت گرفتن علائم و مشاهده ی علائم زیر با پزشک در ارتباط باشید:
- درد شدید در ناحیه لگن و شکم
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- تنگی نفس
- افزایش وزن ناگهانی
