گرگرفتگی (hot flash) به احساس ناگهانی حرارت و گرما در بدن گفته می شود که معمولا در صورت، گردن و سینه شدت بیشتری دارد. پوست ممکن است ناگهان سرخ شود و شروع به عرق کردن نمایید. اگر حرارت زیادی از دست بدهید، ممکن است پس از آن احساس لرز کنید. تعریق های شبانه، گرگرفتگی هایی هستند که شبها اتفاق می افتند و خواب را مختل می کنند. اگر چه عوامل پزشکی دیگری نیز میتوانند باعث گرگرفتگی شوند، اما در بیشتر موارد علت آن در زنان یائسگی است. حدود 70 درصد زنان در زمان یائسگی دچار گرگرفتگی می شوند. در این مقاله به علت، مدت زمان و دیگر نکات مهم در مورد گرگرفتگی در یائسگی پرداخته شده است.
یائسگی زمانی است که قاعدگی شروع به نامنظم شدن و پایان یافتن تدریجی می شود. در واقع گرگرفتگی شایعترین علامت دوره گذار به یائسگی است.
علائم و نشانه های گرگرفتگی در یائسگی
در گرگرفتگی، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس ناگهانی حرارت در سینه، گردن و صورت
- گرم و سرخ شدن پوست
- تند شدن ضربان قلب
- عرق کردن (بیشتر در بالا تنه)
- احساس لرز با تمام شدن گرگرفتگی
- احساس اضطراب
توجه داشته باشید دفعات و شدت گرگرفتگی در بین زنان بسیار متفاوت است و نمیتوانید خود را با دیگران مقایسه کنید.
گرگرفتگی چقدر طول می کشد؟
هر دوره گرگرفتگی از یک دقیقه تا پنج دقیقه ممکن است طول بکشد. دفعات آن متفاوت است اما بیشتر زنانی که گرگرفتگی را گزارش می کنند، آن را هر روز تجربه می کنند. به طور متوسط علائم گرگرفتگی یائسگی بیش از هفت سال طول می کشد. برخی از زنان تا بیش از ده سال نیز آن را تجربه کرده اند.
چه عواملی باعث گرگرفتگی می شوند؟
گرگرفتگی در بیشتر موارد به دلیل تغییرات هورمونی تجربه می شود. شدیدترین تغییرات هورمونی که عامل گرگرفتگی در زنان هستند پیش از یائسگی، در دوره گذار و پس از آن و همچنین در سندرم پیش از قاعدگی در برخی زنان اتفاق می افتند. هنوز علت دقیق تغییرات هورمونی عامل این وضعیت مشخص نیست، اما بیشتر تحقیقات بیان می دارند زمانی این وضعیت تجربه می شود که میزان استروژن در بدن افت می کند و باعث می شود ترموستات بدن که همان هیپوتالاموس است به اندک تغییرات دمای بدن حساس شود. زمانی که هیپوتالاموس فکر می کند بدن بیش از حد گرم شده است، شروع به زنجیره وقایعی می کند تا بدن را خنک کند که نتیجه آن گرگرفتگی است. در موارد نادر، گرگرفتگی و تعریق شبانه در اثر عواملی به جز یائسگی تجربه می شوند. از عوامل احتمالی دیگر عبارتند از:
- عوارض جانبی برخی داروها
- مشکلات تیروئید
- برخی سرطانها
- عوارض جانبی درمانهای سرطان
در مردان مشکل تستوسترون باعث گرگرفتگی می شود. مردان افت ناگهانی در هورمونها را تجربه نمی کنند. در واقع اگر چه تستوسترون در سال پس از 40 سالگی حدود 1 درصد افت می کند اما بیشتر مردان میزان هورمون تستوسترونشان در سطح نرمال می ماند و این میزان برای پیشگیری از گرگرفتگی کافی است. مردانی که تحت درمان هورمونی (درمان محرومیت از آندروژن) برای سرطان پروستات قرار دارند از این قاعده مستثنا هستند.
آیا می دانید : روش های تشخیص تنبلی تخمدان چیست ؟
چه عواملی احتمال گرگرفتگی یائسگی را بیشتر می کنند؟
همه زنانی که وارد دوره گذار به یائسگی می شوند، دچار گرگرفتگی نمی شوند و علت آن مشخص نیست. عواملی که احتمال گرگرفتگی در یائسگی را بیشتر می کند به صورت زیر است:
- استعمال دخانیات
- چاقی
- نژاد
عوارض گرگرفتگی
گرگرفتگی بر فعالیتهای روزانه و کیفیت زندگی افراد میتواند تاثیر بگذارد. گرگرفتگی شبانه باعث می شود در طول خواب شبانه بیدار شوید و خواب خوبی نداشته باشید، به مرور زمان اختلال خواب بلند مدت تجربه می شود. تحقیقات نشان می دهند زنانی که گرگرفتگی دارند، بیشتر در خطر بیماری قلبی و از دست دادن تراکم استخوانها قرار دارند.
روشهای درمان گرگرفتگی در یائسگی
موثرترین روش درمان گرگرفتگی در یائسگی، مصرف استروژن است اما باید بدانید مصرف این هورمون هم عوارض خاص خود را دارد. اگر استروژن برای شما مناسب باشد و مصرف آن را ظرف ده سال پس از آخرین پریود خود یا پیش از 60 سالگی شروع کرده باشید، مزیت آن بر عوارض آن ارجحیت دارد. داروهایی مانند ضد افسردگی ها و داروهای ضد تشنج نیز به کاهش گرگرفتگی کمک می کنند اگر چه کارایی کمتری نسبت به داروهای هورمونی دارند.
آیا میدانید دلایل و علائم آتروفی واژن چیست ؟
برای انتخاب روش درمانی، معایب و مزایای هر روش را با پزشک خود بحث کنید. در بیشتر زنان گرگرفتگی بدون درمان هم به تدریج رو به کاهش می گذارد اما ممکن است چند سال طول بکشد تا متوقف شود.
1. درمان هورمونی برای گرگرفتگی یائسگی
استروژن هورمون اصلی مورد استفاده برای برطرف کردن گرگرفتگی است. بیشتر زنانی که هیسترکتومی کرده اند، استروژن تنها میتوانند مصرف کنند اما اگر هنوز رحم خود را دارید، باید استروژن را همراه با پروژسترون مصرف کنید تا در مقابل سرطان رحم محافظت شوید.
در هر صورت، این درمان باید متناسب با نیازهای هر فرد تجویز شود. دستورالعملها پیشنهاد می کنند مصرف کمترین دوز موثر برای کنترل علائم کفایت می کند. اینکه هر کسی چه دوزی نیاز دارد بستگی به شرایط او دارد. طول مدت درمان بستگی به توازن بین خطرات و فواید درمان دارد. هدف بهینه کردن کیفیت زندگی فرد است.
برخی زنانی که پروژسترون را با درمان استروژن مصرف می کنند، دچار عوارض ناشی از پروژسترون می شوند. برای زنانی که پروژسترون خوراکی را نمیتوانند تحمل کنند، داروی ترکیبی از بازدوکسیفن + استروژن کنژوگه برای درمان علائم گرگرفتگی در یائسگی میتوان مصرف کرد. مصرف بازدوکسیفن همراه با استروژن نیز همانند پروُُُژسترون از افزایش خطر سرطان رحم ناشی از مصرف استروژن تنها، جلوگیری می کند. همچنین این دارو میتواند از سلامت استخوانها نیز محافظت کند.
2. درمان گرگرفتگی یائسگی با داروهای ضد افسردگی
فرم دوز پایین پاروکستین تنها داروی غیر هورمونی درمان گرگرفتگی است که به تایید سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریکا (اف دی ای) رسیده است. سایر داروهای ضد افسردگی که برای این منظور مصرف می شوند عبارتند از:
- ونلافاکسین
- پاروکستین
- سیتالوپرام
- اس سیتالوپرام
این داروها به اندازه داروهای هورمونی در درمان گرگرفتگی شدید موثر نیستند اما برای زنانی که نمیتوانند هورمون مصرف کنند مناسبند. عوارض جانبی این داروها میتواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- مشکل خواب
- خواب آلودگی
- افزایش وزن
- خشکی دهان
- اختلال عملکرد جنسی
3. سایر داروهای درمان گرگرفتگی
داروهای دیگری که در برخی زنان برای درمان گرگرفتگی در نظر گرفته می شود عبارتند از:
- گاباپنتین یک داروی ضد صرع است و کارایی متوسطی در درمان گرگرفتگی دارد.
- پرگابالین یک داروی ضد صرع دیگر است و در کاهش گرگرفتگی میتواند موثر باشد.
- اکسیبوتینین یک قرص یا چسبی (پچ) است که در بیشتر موارد برای درمان مشکلات دستگاه ادراری مانند پرکاری مثانه به کار گرفته می شود. همچنین ممکن است از آن برای درمان گرگرفتگی در برخی زنان استفاده شود.
- کلونیدین قرص یا چسبی است که معمولا برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود اما در کاهش گرگرفتگی در برخی افراد نیز موثر است.
روشهای طبیعی و خانگی درمان گرگرفتگی در یائسگی
اگر گرگرفتگی تان در حد خفیف باشد، میتوانید ابتدا درمانهای طبیعی زیر را امتحان کنید:
- سعی کنید اتاق را خنک نگه دارید. کمی افزایش در دمای هسته بدن میتواند گرگرفتگی را تحریک کند. پوشیدن چند لایه لباس به طوری که بتوانید هنگام احساس گرما، آنها را در بیاورید کمک می کند در سرما بهتر گرگرفتگی را مدیریت کنید. در صورتی که میتوانید با روشن کرده پنکه، تهویه مطبوع، کولر یا باز کردن پنجره اتاق را خنک نگه دارید. در صورتی که حس کردید دچار گرگرفتگی می شوید، یک نوشیدنی خنک بنوشید.
- به چیزهایی که میخورید دقت کنید. خوراکی های ادویه دار و تند، کافئین دار و الکل دار گرگرفتگی را تحریک می کنند. به طور کلی چیزهایی که باعث گرگرفتگی تان می شوند را شناسایی کنید و از آنها اجتناب نمایید.
- تمرین آرام سازی ذهن و بدن را امتحان کنید. اگر چه شواهد در این باره قاطع نیستند اما برخی زنان که گرگرفتگی ملایم دارند، تراپی های ذهن و بدن را موثر می دانند. از جمله این درمانها، مدیتیشن، تنفس عمیق و آرام، تکنیکهای مدیریت استرس و تخیل هدایت شده هستند. حتی اگر این رویکردها کمکی نکند، فواید دیگری مانند بهبود وضعیت خواب خواهد داشت.
همچنین بخوانید : علائم و روش های پیشگیری از خشکی و سوزش واژن
- از دخانیات دور بمانید. سیگار کشیدن با افزایش گرگرفتگی یائسگی همراه است.
- وزن سالم داشته باشید. اضافه وزن و چاقی احتمال گرگرفتگی را بیشتر می کنند.
- درمان رفتاری شناختی اگر چه معمولا دفعات گرگرفتگی را کم نمی کند اما ممکن است از شدت و آزار دهندگی آن بکاهد.
- هیپنوتیزم توسط جامعه یائسگی آمریکای شمالی به عنوان یک راهکار درمانی برای گرگرفتگی معرفی شده است. تحقیقات نشان می دهند هیپنوتیزم میتواند به کاهش دفعات و نیز شدت گرگرفتی کمک کند.
- طب سوزنی در برخی تحقیقات به کاهش دفعات و شدت گرگرفتگی کمک کرده است اما نتایج پژوهشها در این باره متناقض است. مطالعات زیادی بهبودهایی هم در گروههای کنترل و هم گروه فعال (که طب سوزنی واقعی دریافت کرده اند) نشان داده اند و تفاوت معنا داری بین این دو گروه مشاهده نشده است.
چه گیاهان دارویی برای درمان گرگرفتگی میتوان استفاده کرد؟
اولین چیزی که باید توجه داشته باشید این است که بر خلاف باور عموم، مواد کاملا طبیعی هم مضرات و عوارضی دارند و در واقع هر گیاه دارویی و طبیعی تاثیرات ناخواسته ای میتواند داشته باشد. همچنین تداخل داروهایی که مصرف می کنید با گیاهان دارویی را باید در نظر بگیرید، بنابراین پیش از مصرف داروهای گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید.
مکملهای خوراکی و گیاهی که برای درمان گرگرفتگی در نظر گرفته می شوند عبارتند از:
- استروژنهای گیاهی: زنان آسیایی که مرتبا سویا مصرف می کنند، گرگرفتگی و علائم دیگر یائسگی کمتری گزارش می کنند. یک دلیل میتواند به ترکیبات شبه استروژن موجود در سویا مرتبط باشد. با این حال تحقیقات معمولا فایده ناچیزی در مصرف استروژنهای گیاهی پیدا کرده اند. اگر چه تحقیقات بر روی این که کدام ترکیب سویا میتواند به گرگرفتگی کمک کند، در حال انجام است.
- کوهوش سیاه: کوهوش سیاه برای درمان علائم یائسگی در بسیاری مناطق در بین زنان محبوب است. تحقیقاتی که بر روی کارایی و تاثیرگذاری کوهوش سیاه صورت گرفته است نتایج متناقضی داشته و از طرفی مشخص شده است این مکمل میتواند در شرایط نادر برای کبد مضر باشد.
- جینسینگ: اگر چه جینسینگ ممکن است به بهبود علائم مربوط به خلق و خو و بیخوابی کمک کند اما به نظر نمی رسد به درمان گرگرفتگی کمکی نماید.
- ویتامین ای: مصرف مکمل ویتامین E ممکن است برای موارد خفیف گرگرفتگی موثر باشد. توجه داشته باشید مصرف این ویتامین در دوز بالا خطر خونریزی را افزایش می دهد.
آیا عمل بلاک (مهار عصب) گانگلیون ستاره ای در درمان گرگرفتگی مفید است؟
درمان مهار عصب گانگلیون ستاره ای درمانی نوید بخش برای گرگرفتگی های متوسط تا شدید است اما تحقیقات بیشتری لازم است تا به عنوان درمان استاندارد محسوب شود. در این روش، یک ماده بی حس کننده به یک خوشه عصبی در گردن تزریق می شود. این درمان برای مدیریت درد به کار گرفته می شود. عوارض جانبی آن عبارتند از درد و کبودی در محل تزریق.
سوالات متداول:
1. شدت گرگرفتگی چقدر است؟
شدت گرگرفتگی بسته به فرد و شرایط او متفاوت است و ممکن است خیلی خفیف تا خیلی شدید باشد در حدی که فعالیتهای روزمره فرد را مختل نماید.
2. گرگرفتگی بیشتر چه موقعی از شبانه روز تجربه می شود؟
گرگرفتگی در هر ساعتی از شبانه روز ممکن است تجربه شود. گرگرفتگی های شبانه یا تعریق شبانه در طول خواب رخ می دهد و باعث اختلال خواب در بلند مدت می شود.
3. در چه صورت برای گرگرفتگی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر گرگرفتگی تان شدید است و مانع فعالیتهای روزانه یا خواب شبانه می شود به پزشک مراجعه کنید تا در مورد گزینه های درمانی صحبت شود.
